Το άλμα των δαπανών για εξοπλισμούς και η κούρσα για νέες αυξήσεις

Μπορεί οι δαπάνες της χώρας για εξοπλισμούς να έχουν πενταπλασιαστεί το 2025 σε σχέση με το 2020 (2,5 δισ. έναντι 540 εκατ. ευρώ), αφήνοντας πίσω την περίοδο των μεγάλων περικοπών λόγω της κρίσης, ωστόσο τα επόμενα χρόνια θα διατηρηθεί η πίεση για την αύξηση των δαπανών για εξοπλισμούς και συνολικά για τις αμυντικές δαπάνες, όχι μόνο εξαιτίας της Τουρκίας, αλλά και ακολουθώντας την τάση που διαμορφώνεται στην Ευρώπη μετά τον πόλεμο στην Ουκρανία και την εκλογή του Ντόναλντ Τραμπ.

Από την κυβέρνηση τονίζεται ότι η Ελλάδα δεν έχει επιλογή να κάνει κάτι άλλο. Όπως έχει δηλώσει στο παρελθόν ο υπουργός Εθνικής Άμυνας Νίκος Δένδιας, «η Ελλάδα δεν έχει επιλογή καθώς για να επιβιώσει είναι αναγκασμένη να έχει μια επαρκή αμυντική ικανότητα για να αποτρέψει έναν συγκεκριμένο τουλάχιστον επιθετικό γείτονα, ο οποίος μας απειλεί με πόλεμο. Υπάρχει ισχύον casus belli. Δεν υπάρχει άλλη χώρα σε αυτό τον πλανήτη, ούτε μια άλλη χώρα σε αυτό τον πλανήτη που να υπάρχει εναντίον της απειλή πολέμου».

Όλα αυτά την ώρα που τα μηνύματα που έρχονται πλέον ξεκάθαρα από την άλλη μεριά του Ατλαντικού και τον νέο πρόεδρο των ΗΠΑ είναι ότι θα απαιτήσει από τα κράτη-μέλη του NATO να αυξήσουν τις αμυντικές δαπάνες ακόμη και στο 5% του ΑΕΠ. Μια πρόθεση που φαίνεται πως βρίσκει θετικό τον πρωθυπουργό Κυριάκο Μητσοτάκη, ο οποίος έχει τονίσει ότι: «Το 2% του ΑΕΠ για τις αμυντικές δαπάνες είναι, πιθανώς, ιστορία. Πρέπει να επενδύσουμε περισσότερα από 2% και να αλληλεπιδράσουμε με τον νέο πρόεδρο των ΗΠΑ για να υπάρξει συνεννόηση και με το NATO. Στην Ευρώπη αντιμετωπίζουμε ένα είδος υβριδικού πολέμου». Η αναφορά σε υβριδικό πόλεμο «φωτογραφίζει» τις επιθετικές δραστηριότητες της Ρωσίας κατά της Ευρώπης.

Οι αμυντικές δαπάνες της χώρας (εκατ. ευρώ)

Στο κλίμα αυτό, ο προϋπολογισμός του υπουργείου Εθνικής Άμυνας το 2025 θα βρίσκεται λίγο πάνω από τα επίπεδα του 2024. Συγκεκριμένα ο συνολικός προϋπολογισμός του υπουργείου Εθνικής Άμυνας (ΥΠΕΘΑ) ανέρχεται σε 6.130.0000.000 ευρώ, εκ των οποίων οι πιστώσεις του τακτικού προϋπολογισμού ανέρχονται σε 6.061.000.000 ευρώ, του εθνικού σκέλους του Προγράμματος Δημοσίων Επενδύσεων (ΠΔΕ) σε 45.000.000 ευρώ και του συγχρηματοδοτούμενου σκέλους του ΠΔΕ σε 24.000.000 ευρώ. 

Πώς κατανέμονται

• Παροχές σε εργαζόμενους (μισθοί-συντάξεις): 2,831 δισ. (2024: 2,836 δις)
• Κοινωνικές παροχές: 77,8 εκατ. (2024: 69,8 εκατ.)
• Μεταβιβάσεις: 51,7 εκατ. (2024: 41,9 εκατ.)
• Αγορές αγαθών-υπηρεσιών: 530,7 εκατ. (2024: 501,27 εκατ.)
• Λοιπές δαπάνες: 1,34 εκατ. (2024: 1,4 εκατ.)
• Πάγια περιουσιακά στοιχεία: 2,53 δισ. (2024: 2,6 δισ.). Περιλαμβάνονται οι δαπάνες εξοπλιστικών, με το καθαρό ποσό για αυτές να εκτιμάται στα 2,49 δις (2,57 δισ. προβλέπονταν για το 2024, ωστόσο η υλοποίηση φθάνει τα 2,42 δισ.)
• Δημόσιες επενδύσεις: 69 εκατ. (2024: 30 εκατ.)

Οι δαπάνες για εξοπλισμούς

Αυτό που συγκεντρώνει το μεγαλύτερο ενδιαφέρον είναι οι πιστώσεις της κατηγορίας «πάγια περιουσιακά στοιχεία», καθώς είναι αυτές που διατίθενται για τη χρηματοδότηση εξοπλιστικών προγραμμάτων και αντιπροσωπεύουν το 41,3% του συνολικού προϋπολογισμού και για τρίτο συνεχές έτος (2023 -2025) διατηρούνται στο επίπεδο των περίπου 2,5 δισ. ευρώ. Όπως τονίζεται και στην εισηγητική έκθεση του προϋπολογισμού, το μεγαλύτερο μέρος των δαπανών αφορά στις φυσικές παραλαβές των οπλικών συστημάτων, καθώς και στην επέκταση του έργου «Κατασκευή νέου, αναβάθμιση - επισκευή υφιστάμενου τεχνητού εμποδίου και συναφών έργων κατά μήκος της Ελληνοτουρκικής Μεθορίου στην ΠΕ Έβρου». 

Λεπτομέρειες έχει δώσει ο υπουργός Εθνικής Οικονομίας και Οικονομικών κ. Κωστής Χατζηδάκης ο οποίος έχει αναφέρει ότι, από το 2025 και μετά, σημαντική θα είναι η αύξηση των δαπανών που προβλέπεται για την άμυνα, καθώς πρέπει να καλυφθούν οι αγορές των γαλλικών μαχητικών Rafale, των φρεγατών Belharra και των αμερικανικών μαχητικών F-35. Ειδικότερα, το 2025 το κονδύλι στο Μεσοπρόθεσμο θα φθάσει τα 850 εκατ. ευρώ και το 1,3 δισ. ευρώ το 2026.

Τι κάνει η Ευρώπη

Σύμφωνα με τα στοιχεία που δημοσίευσε πρόσφατα ο Ευρωπαϊκός Οργανισμός Άμυνας (EDA) με την ετήσια έκθεση στην οποία παρουσιάζονται αναλυτικά οι αμυντικές δαπάνες και των 27 κρατών μελών της ΕΕ αποτυπώνεται νέο ρεκόρ το 2023 για ένατο συνεχόμενο έτος ύψους 279 δισ. ευρώ, αυξημένες κατά 10% σε σχέση με το 2022 και 30% σε σχέση με το 2021.

Ωστόσο, τα κράτη μέλη εξακολουθούν να μην επιτυγχάνουν δαπάνες ίσες με 2% του ΑΕΠ συνολικά καθώς το ποσοστό κυμάνθηκε στο 1,6% του ΑΕΠ πολύ πίσω από την κατευθυντήρια γραμμή του ΝΑΤΟ. Είναι ενδεικτικό βέβαια ότι 22 από τα κράτη μέλη αύξησαν τις αμυντικές δαπάνες, με 11 από αυτές ακόμα και πάνω από το 10%.

Στην τέταρτη θέση στη λίστα βρίσκεται η Ελλάδα με 2,8% του ΑΕΠ, με μία άκρως επιθετική γειτονική χώρα, την Τουρκία, πίσω από τους γείτονες του Πούτιν, την Πολωνία που δαπάνησε το 3,3% του ΑΕΠ της στην άμυνα, την Εσθονία με 3% και τη Λετονία στο 2,9%. 

Η έκθεση Coordinated Annual Review on Defence (CARD) που παρέχει στοιχεία για το αμυντικό προφίλ της ΕΕ για τα κράτη μέλη, προβλέπει:

• Οι αμυντικές δαπάνες της ΕΕ προβλέπεται ότι θα αυξηθούν περαιτέρω και θα φθάσουν τα 326 δισ. ευρώ το 2024.
• Οι αμυντικές επενδύσεις αναμένεται να φθάσουν το 31% των συνολικών αμυντικών δαπανών σε ποσοστό ρεκόρ, με τις δαπάνες για έρευνα και τεχνολογία (Ε&Τ) να αυξάνονται σε 5 δισ. ευρώ το 2024
• Οι δαπάνες για προμήθειες παρουσιάζουν συνεχή αύξηση και θα μπορούσαν να ξεπεράσουν τα 90 δισ. ευρώ το 2024

Ο διευθύνων σύμβουλος του Ευρωπαϊκού Οργανισμού Άμυνας Jiří Šedivý δίνοντας το στίγμα για το τι πρέπει να γίνει στο μέλλον αναφέρει ότι μεγάλο μέρος των επενδύσεων πηγαίνει σε «εξοπλισμό από το ράφι εκτός ΕΕ, γεγονός που υπογραμμίζει την ανάγκη να ενισχυθεί η αμυντική τεχνολογική και βιομηχανική βάση της ΕΕ (EDTIB)». «Η κοινή αγορά εξοικονομεί χρήματα, ενώ η κοινή ανάπτυξη μέσων μας κάνει πιο ανεξάρτητους» τόνισε και συμπλήρωσε: «Η Ευρώπη υστερεί έναντι των Ηνωμένων Πολιτειών και της Κίνας σε επενδύσεις στην αμυντική έρευνα και τεχνολογία. Για να διασφαλίσουμε το μέλλον της Ευρώπης, πρέπει να δώσουμε προτεραιότητα στην καινοτομία και την ενότητα.»