Καταγγελίες ΠΑΣΟΚ για «νέο ΟΠΕΚΕΠΕ» στα προγράμματα Έρευνας και Παιδείας

Η κυβερνητική διαχείριση των προγραμμάτων Έρευνας και η μετατροπή τους σε ένα «νέο ΟΠΕΚΕΠΕ» προκαλούν οξύτατες αντιδράσεις στο πολιτικό και επιστημονικό πεδίο. 

Σύμφωνα με καταγγελίες που έφτασαν στη Βουλή, η κυβέρνηση της Νέας Δημοκρατίας φέρεται να εφαρμόζει αμφιλεγόμενες πρακτικές και να προωθεί πελατειακές λογικές, θυμίζοντας τις γνωστές δυσλειτουργίες του οργανισμού ΟΠΕΚΕΠΕ στον αγροτικό τομέα.

Τις εξελίξεις φέρνουν ενώπιον του Κοινοβουλίου μέσω επίσημης ερώτησης οι Βουλευτές του ΠΑΣΟΚ, Γιώργος Νικητιάδης (Δωδεκάνησος), υπεύθυνος του Κ.Τ.Ε. Ανάπτυξης, και Στέφανος Παραστατίδης (Κιλκίς), υπεύθυνος του Κ.Τ.Ε. Παιδείας. 

Η ερώτηση, η οποία κατατέθηκε στις 11 Αυγούστου 2025, απευθύνεται στον Υπουργό Ανάπτυξης, κ. Τάκη Θεοδωρικάκο, και στην Υπουργό Παιδείας, Θρησκευμάτων και Αθλητισμού, κα Σοφία Ζαχαράκη.

Η κίνηση αυτή βασίστηκε σε ενυπόγραφο ρεπορτάζ της δημοσιογράφου Δήμητρας Κρουστάλλη στο Βήμα της Κυριακής (10/8/2025), που αποκαλύπτει πως περίπου 300 εκατομμύρια ευρώ από το Ταμείο Ανάκαμψης, τα οποία προορίζονταν για την Έρευνα, διανεμήθηκαν με αδιαφανείς διαδικασίες σε τρία συγκεκριμένα προγράμματα του Υπουργείου Παιδείας:

• Πανεπιστήμια Αριστείας
• Συμπράξεις Ερευνητικής Αριστείας
• Trust Your Stars – Εμπιστοσύνη στα Αστέρια μας

Παρά το ότι τα προγράμματα παρουσιάστηκαν ως μοχλός ενίσχυσης των δημόσιων ΑΕΙ, η εφαρμογή τους, σύμφωνα με τους ερωτώντες Βουλευτές, στιγματίστηκε από σπατάλη, προχειρότητα και απουσία σαφούς στρατηγικού σχεδίου.

Ζητήματα υλοποίησης και αμφισβητούμενες πρακτικές διαχείρισης

• Πανεπιστήμια Αριστείας: Η χρηματοδότηση διαμοιράστηκε σε δεκάδες ιδρύματα ανώτατης εκπαίδευσης, με ποσά της τάξης των 30-40 χιλιάδων ευρώ ανά ίδρυμα, δίχως να προβλέπεται τεχνική υποστήριξη. Αντί για επένδυση σε ουσιαστικές και σύγχρονες υποδομές, τα κονδύλια λειτούργησαν ουσιαστικά ως «voucher» για καθημερινές ανάγκες, εξυπηρετώντας μικρά συμφέροντα αντί ουσιαστικών μεταρρυθμίσεων.
• Συμπράξεις Ερευνητικής Αριστείας: Η αξιολόγηση των προτάσεων έγινε από έναν μόνο αξιολογητή, με αξιολογικές εκθέσεις συχνά πανομοιότυπες. Το ίδιο το Υπουργείο παραδέχτηκε τη διαδικασία επικαλούμενο «οικονομία χρόνου», επιτείνοντας έτσι τις υπόνοιες για έλλειψη διαφάνειας.
• Trust Your Stars: Πάνω από 1.000 προτάσεις αξιολογήθηκαν σε μόλις δύο μήνες και μάλιστα από αξιολογητές εκτός σχετικού επιστημονικού αντικειμένου, γεγονός που προκάλεσε έντονη αμφισβήτηση στην ερευνητική κοινότητα.

Η ερώτηση στη Βουλή συνοδεύεται από σχόλιο του καθηγητή Ιατρικής ΕΚΠΑ και μέλους της Ακαδημίας Αθηνών, Γιώργου Κόλλια, ο οποίος με δημόσια παρέμβασή του χαρακτήρισε τη διαδικασία αξιολόγησης ως «τύπου GPT», συνδέοντάς την απευθείας με το σκάνδαλο του ΟΠΕΚΕΠΕ και καταγγέλλοντας «βαθιά διαφθορά» και «εκατομμύρια ευρώ που κατευθύνονται στο πελατειακό κράτος».

Επιπλέον, περίπου 50 πανεπιστημιακοί και ερευνητές ετοιμάζουν νομικές ενέργειες ενάντια στο Υπουργείο Παιδείας. Σύμφωνα με το δημοσίευμα, έχουν ήδη ενημερώσει την Εθνική Αρχή Διαφάνειας και εξετάζουν την κατάθεση προσφυγών στο Συμβούλιο της Επικρατείας και σε ευρωπαϊκά όργανα.

Αξίζει να σημειωθεί ότι το ΠΑΣΟΚ είχε επισημάνει από τις 25 Ιουλίου - μέσω ανακοίνωσης του Τομέα Έρευνας και Τεχνολογίας - τις δυσλειτουργίες και τα προβλήματα στη διοίκηση της έρευνας.

 Έμφαση δίνεται στο γεγονός ότι η κυβέρνηση αγνόησε το ΕΛΙΔΕΚ (Ελληνικό Ίδρυμα Έρευνας & Καινοτομίας), συμπράττοντας με διεθνείς αξιολογητές, και το άφησε ανενεργό, αρνούμενη να καταβάλει τα 60 εκατομμύρια ευρώ που της αναλογούν. Αυτό, όπως σημειώνεται, στέρησε από τη χώρα έναν αξιόπιστο φορέα διαφανούς αξιολόγησης.

Ιδιαίτερη ανησυχία εκφράζεται για την ξαφνική απόφαση πρόωρης λήξης του προγράμματος «Αρχιμήδης» του Ινστιτούτου «Αθηνά», το οποίο αποτελεί βασικό πυλώνα για την ελληνική Τεχνητή Νοημοσύνη. 

Παρά την αρχική τετραετή του διάρκεια (Ιούνιος 2022 - καλοκαίρι 2026), το πρόγραμμα διακόπτεται πρόωρα τον Δεκέμβριο 2025, με προφανείς κινδύνους για την ολοκλήρωση κρίσιμων ερευνητικών έργων και την ψυχολογία των ερευνητών, οι οποίοι εκφράζουν ανησυχία για το μέλλον της χρηματοδότησης.

Στο πλαίσιο των επισήμων ερωτήσεων, οι Βουλευτές του ΠΑΣΟΚ θέτουν προς τον Υπουργό Ανάπτυξης και την Υπουργό Παιδείας, Θρησκευμάτων και Αθλητισμού τα ακόλουθα ερωτήματα:

1. Για ποιο λόγο δεν αξιοποιήθηκε το ΕΛΙΔΕΚ ως φορέας αξιολόγησης των προτάσεων στα παραπάνω προγράμματα του Υπουργείου Παιδείας;
2. Έχουν γνώση των καταγγελιών για «καρμπόν» αξιολογήσεις και εκτεταμένες πελατειακές πρακτικές και πώς σκοπεύουν να αντιμετωπίσουν τα φαινόμενα αυτά;
3. Γιατί το πρόγραμμα «Αρχιμήδης» αποφασίστηκε να ολοκληρωθεί νωρίτερα από την προγραμματισμένη τετραετία και χωρίς την έγκριση του Ταμείου Ανάκαμψης;
4. Ποια μέτρα θα ληφθούν για τη συνέχιση και την επιπλέον χρηματοδότηση του «Αρχιμήδης»;
5. Για ποιο λόγο δεν έχει καταβληθεί ακόμη η εθνική συμμετοχή των 60 εκατομμυρίων ευρώ στο ΕΛΙΔΕΚ και πότε προβλέπεται να γίνει αυτό;
6. Γιατί, μετά από επτά χρόνια διακυβέρνησης, δεν έχει θεσμοθετηθεί μια στιβαρή και ανεξάρτητη αρχή αξιολόγησης και χρηματοδότησης της έρευνας;
7. Για ποιο λόγο η προκήρυξη των τριών προγραμμάτων του Υπουργείου Παιδείας καλύπτει μόνο τα ΑΕΙ και όχι τα ερευνητικά κέντρα, με τη ΓΓΕΚ να μην έχει εμπλακεί επαρκώς;
8. Στο πλαίσιο της νέας πολιτικής ιδιωτικοποίησης στην Παιδεία, εξετάζεται το σενάριο ουσιαστικής και γενναίας ενίσχυσης της έρευνας σε μη κρατικά πανεπιστήμια;

Η υπόθεση αναδεικνύει τον έντονο προβληματισμό που επικρατεί στον χώρο της έρευνας και της ακαδημαϊκής κοινότητας, με σημαντικές προεκτάσεις τόσο ως προς τη διαφάνεια της διαχείρισης ευρωπαϊκών πόρων, όσο και για το μέλλον της καινοτομίας στην Ελλάδα.