Οι χαμένες ευκαιρίες... κατά συρροή για πιο φθηνά, ηλεκτρονικά διόδια

Αν και οι πληροφορίες ότι ένα νέο σύστημα ηλεκτρονικών διοδίων βρίσκεται στα σκαριά κατά διαστήματα επανέρχονται στο προσκήνιο, κυρίως με αφορμή τις αυξήσεις στις τιμές των διοδίων, η τύχη του έργου αγνοείται. Η επίσημη απένταξή του από το εθνικό σχέδιο Ανάκαμψης δεν έπεσε σαν κεραυνός εν αιθρία, αφού οι δυσκολίες του εγχειρήματος για χρέωση με το χιλιόμετρο είναι τέτοιες, που ήταν δύσκολο να βρεθεί ένα modus operandi μεταξύ Δημοσίου, παραχωρησιούχων, τραπεζών χωρίς να χαθούν τα χρονοδιαγράμματα -άρα και οι πόροι- του Ταμείου Ανάκαμψης.

Με την πρώτη παραχώρηση στην οποία προβλέπονται ηλεκτρονικά και αναλογικά διόδια να είναι ο ΒΟΑΚ, που βρίσκεται ακόμα στο τελικό στάδιο της διαγωνιστικής διαδικασίας, το μόνο προηγούμενο αναλογικών διοδίων μέχρι στιγμής εντοπίζεται στην Ολυμπία Οδό. Το «πείραμα» της υβριδικής χιλιομετρικής χρέωσης ξεκίνησε να εφαρμόζεται τον Ιανουάριο του 2021, αποκλειστικά για τους κατόχους e-Pass. Η μέση εξοικονόμηση ανά διέλευση για τα ΙΧ ανά διέλευση έχει υπολογιστεί σε 0,64 ευρώ, ενώ μέχρι σήμερα το ποσό που έχει επιστραφεί στους σταθερούς χρήστες του αυτοκινητόδρομου εκτιμάται σε 5 εκατ. ευρώ.

Αν και θεωρήθηκε πως η επιτυχημένη υιοθέτηση αυτού του υβριδικού συστήματος μπορούσε να αποτελέσει τον πιλότο και τις υπόλοιπες παραχωρήσεις της χώρας, τέτοια πρόθεση δεν διαφαίνεται ακόμα σήμερα. Εξαίρεση αποτελεί η Αττική Οδός, καθώς η χρέωση με το χιλιόμετρο θεωρείται ότι θα ευνοήσει τις μικρές μετακινήσεις, δημιουργώντας κυκλοφοριακό κομφούζιο, καθώς και η Γέφυρα Ρίου-Αντιρρίου.

Η πρώτη απόπειρα

Πάντως, από το 2017 μέχρι σήμερα, έχουν γίνει δύο προσπάθειες να προχωρήσει το έργο των e-διοδίων, καμία όμως δεν τελεσφόρησε. Ο πρώτος διαγωνισμός για ηλεκτρονικά αναλογικά διόδια, δορυφορικής τεχνολογίας με οπτική αναγνώριση, προϋπολογισμού 400,63 εκατ. ευρώ, προκηρύχθηκε στα τέλη του 2017 επί υπουργίας Χρήστου Σπίρτζη. Η διαδικασία αμφισβητήθηκε τότε έντονα από τους παραχωρησιούχους, καθώς προέβλεπε ένα κεντρικό ταμείο για τις εισπράξεις και «μοιρασιά» σε δεύτερη φάση. Αυτό δεν θα μπορούσε να γίνει αποδεκτό από τους πιστωτές των παραχωρησιούχων.

Οι τράπεζες είχαν προειδοποιήσει με επιστολές ότι η εφαρμογή του ανοιχτού ηλεκτρονικού συστήματος διοδίων θα άλλαζε τη διαδικασία είσπραξης εσόδων, τα οποία προορίζονται, κατά προτεραιότητα, για την εξυπηρέτηση του τραπεζικού δανεισμού. Επισήμαιναν, δε, ότι οι όποιες αλλαγές θα έπρεπε να σχεδιαστούν προσεκτικά και να συμφωνηθούν από όλους τους εμπλεκόμενους, προκειμένου να μην διαταραχθεί η οικονομική ισορροπία των έργων. Επίσης, σε κάθε περίπτωση θα απαιτηθεί τροποποίηση των συμβάσεων παραχώρησης.

Τελικά, μόλις εβδομάδα πριν τις εθνικές εκλογές του 2019, η τότε πολιτική ηγεσία ανακοίνωσε ότι, βάσει του ελέγχου των οικονομικών  προσφορών «και σε σχέση με τα τεχνικά χαρακτηριστικά που προσέφερε το κάθε σχήμα», ανέδειξε προσωρινό ανάδοχο το σχήμα Άκτωρ – Intrakat – Ιntrasoft Inl- Autostrade Tech.

Η τύχη όμως του διαγωνισμού, τον οποίο η επόμενη ηγεσία του υπουργείου Υποδομών και Μεταφορών υπό τον Κώστα Καραμανλή χαρακτήρισε ως φαραωνικό, κρίθηκε από το ΣτΕ, μετά από προσφυγή της Μυτιληναίος για τον τρόπο αξιολόγησης της τεχνικής προσφοράς.

Έλλειψη σύμπνοιας

Η ακύρωση του πρώτου διαγωνισμού από το ΣτΕ στα τέλη του 2019, έβαλε σε τροχιά τον σχεδιασμό του επόμενου διαγωνισμού, ύψους 300 εκατ. ευρώ, αυτή τη φορά ως ΣΔΙΤ, το οποίο εντάχθηκε μάλιστα προς χρηματοδότηση στο Ταμείο Ανάκαμψης. Οι δυσκολίες όμως δεν ξεπεράστηκαν, με τα ίδια ζητήματα να ναρκοθετούν και τον δεύτερο διαγωνισμό. Οι προσπάθειες εύρεσης κοινού τόπου υπουργείου – παραχωρησιούχων δεν ευοδώθηκαν, αφού δεν υπήρχε σύμπνοια ούτε μεταξύ τους.

Είναι εξάλλου χαρακτηριστικό ότι και μόνο για να συμφωνήσουν οι εταιρείες στην καθιέρωση ενιαίου πομποδέκτη στους αυτοκινητόδρομους της χώρας, χρειάστηκαν περίπου τρία χρόνιαδιαπραγματεύσεων. Στο φίνις απαιτήθηκε και τεχνολογικό «σωσίβιο» με τη συμβολή του υπουργείουΨηφιακής Διακυβέρνησης.

Αντίστοιχα χρονικά περιθώρια φυσικά, για ένα έργο ενταγμένο στο Ταμείο Ανάκαμψης δεν υπήρχαν, έτσι πολύ νωρίς διαφάνηκε ότι το έργο έπαιρνε τον δρόμο της εξόδου. Αυτό επιβεβαιώθηκε στην πρόσφατη αναθεώρηση του εθνικού σχεδίου ανάκαμψης.

Σε αναζήτηση νέου μοντέλου

Η αναζήτηση μίας νέας συνταγής για αναλογική χρέωση διοδίων δεν σταμάτησε. Μάλιστα, το προηγούμενο διάστημα η εφαρμογή των e-διοδίων συνδέθηκε και με την προώθηση της ηλεκτροκίνησης για την οποία χρειάζονται μεγάλες επενδύσεις σε υποδομές και στους αυτοκινητόδρομους της χώρας.

Ένα κίνητρο, για παράδειγμα, με στόχο την επένδυση σε ένα αναλογικό σύστημα διοδίων θα μπορούσε να είναι η επέκταση των συμβάσεων παραχώρησης, που φυσικά προϋποθέτει τη σύμφωνη γνώμη της Διεύθυνσης Ανταγωνισμού της Ευρωπαϊκής Επιτροπής. Σε κάθε περίπτωση, οποιοσδήποτε σχεδιασμός εκτιμάται ότι θα χρειαστεί μία διετία για να μπει σε τροχιά υλοποίησης.