Η κυβέρνηση είχε θέσει από την πρώτη της θητεία ως προτεραιότητα την επιστροφή των Ελλήνων που είχαν φύγει στο εξωτερικό την περίοδο της κρίσης. Ωστόσο, τα αποτελέσματα μέχρι στιγμής είναι απογοητευτικά, παρότι η ελληνική οικονομία έχει ανθήσει με νέες επενδύσεις και οι επιχειρήσεις να αναζητούν εναγωνίως ταλαντούχο προσωπικό.
Το 2019, σύμφωνα με το ΙΟΒΕ, οι πολίτες που είχαν γεννηθεί στην Ελλάδα και διέμεναν στο εξωτερικό, (σ.σ. συγκεκριμένα σε ΕΕ, Ελβετία, Νορβηγία, Ισλανδία και Λιχτενστάιν), έφταναν σχεδόν τους 305.000, ενώ συνολικά οι Έλληνες πολίτες στην ζώνη ΕΖΕΣ ανέρχονταν σε 373.000 και κορυφώθηκαν το 2020, όταν και είχαν φτάσει τους 374.700.
Έκτοτε, μόλις 26.600 Έλληνες πολίτες έχουν επιστρέψει από το 2019, ενώ στους 14.700 ανέρχονται εκείνοι που γεννήθηκαν στην Ελλάδα και επαναπατρίστηκαν. Εξάλλου, το ταλαντούχο προσωπικό όχι μόνο δεν επιστρέφει στη χώρα, αλλά οι εκροές είναι ακόμα μεγαλύτερες, με τους επιστήμονες να δυσκολεύονται ακόμα περισσότερο να επαναπατριστούν.
Παρά το γεγονός ότι η ελληνική οικονομία σημειώνει σχετικά υψηλούς ρυθμούς ανάπτυξης, η έλλειψη ταλαντούχου δυναμικού γίνεται όλο και πιο έντονη και παραμένει ανάμεσα στις κορυφαίες προκλήσεις που αντιμετωπίζουν σήμερα όχι μόνο οι τουριστικές και οι επιχειρήσεις εστίασης αλλά και η βιομηχανία, ακόμα και μετά τα σημαντικά οικονομικά κίνητρα που είχε ανακοινώσει η κυβέρνηση για να προσελκύσει υψηλής εξειδίκευσης προσωπικό στη χώρα.
Σύμφωνα με μελέτη του ΣΕΒ και της ΕΥ για τη βιομηχανία, που πραγματοποιήθηκε το 2024, η έλλειψη ανθρώπινου δυναμικού, τόσο στα εξειδικευμένα στελέχη όσο και σε ανειδίκευτο προσωπικό, αποτελεί το δεύτερο σημαντικότερο πρόβλημα που αντιμετωπίζει η μεταποίηση, μετά το ενεργειακό κόστος, ενώ οι επιχειρήσεις εκτιμούν ότι θα είναι στην πρώτη θέση την επόμενη τριετία.
«Αιμορραγία» ταλαντούχου προσωπικού εν μέσω ελλείψεων
Με στόχο την προσέλκυση εξειδικευμένων Ελλήνων και άλλων που ζουν στο εξωτερικό η κυβέρνηση είχε θεσπίσει κίνητρα, που περιλαμβάνουν νέους κανονισμούς σχετικά με το ωράριο εργασίας και τη γονική άδεια, καθώς και χαμηλότερους φορολογικούς συντελεστές για όσους μετεγκαθίστανται στην Ελλάδα. Επίσης, για τους επιχειρηματίες έχει αναπτύξει προγράμματα για τη στήριξη της καινοτομίας και της επιχειρηματικής ανάπτυξης μέσω φορολογικών κινήτρων και πρόσβασης σε χρηματοδότηση από την Ευρωπαϊκή Ένωση και την Ελληνική Αναπτυξιακή Τράπεζα.
Εντούτοις, παρά τα κίνητρα και τις αυξημένες αποδοχές που προσφέρουν οι ελληνικές επιχειρήσεις για να προσελκύσουν ταλαντούχο προσωπικό, όπως αποκαλύπτουν τα στοιχεία του ΙΟΒΕ, από τους 107.400 Έλληνες με ανώτατη εκπαίδευση που έμεναν σε ΕΕ, Ελβετία, Νορβηγία, Ισλανδία, Λιχτενστάιν, (ζώνη ΕΖΕΣ) ο αριθμός αυτός είχε ανέβει κατά 400 στις αρχές του 2023. Ένα πρόβλημα που κινδυνεύει να ενταθεί τα επόμενα χρόνια με τη χώρα μας να αποτελεί έναν από τους μεγαλύτερους εξαγωγείς ταλέντου στην Τεχνητή Νοημοσύνη, σύμφωνα με στοιχεία της QuantumBlack της McKinsey την περασμένη χρονιά.
«Κλειδί» σε αυτή τη τάση φαίνεται πως είναι η επαγγελματική αποκατάσταση καθώς, όπως αναφέρει το ΙΟΒΕ, το ποσοστό απασχόλησης των Ελλήνων στο εξωτερικό είναι κατά μέσο όρο μεγαλύτερο από αυτό όσων ζουν στην Ελλάδα. Συγκεκριμένα, άτομα με πρωτοβάθμια εκπαίδευση αποκαθίσταται σε ποσοστό 68,6%, απόφοιτοι Λυκείου - Επαγγελματικής Κατάρτισης σε ποσοστό 78,7%, ενώ το πτυχίο ανώτατης εκπαίδευσης οδηγεί σε ποσοστό απασχόλησης 87,7%.
Το ΙΟΒΕ επισημαίνει πως η Ελλάδα βρίσκεται στη 12η θέση μεταξύ των ευρωπαϊκών χωρών στη μετανάστευση ατόμων με ανώτατη εκπαίδευση στην ΕΖΕΣ με 10,4 άτομα ανά 1.000 κατοίκους, ενώ τις πρώτες θέσεις η Κροατία και η Λιθουανία, με 28,1 και 25 άτομα, και τελευταίο βρίσκεται το Λουξεμβούργο όπου κανείς που έχει λάβει ανώτατη εκπαίδευση δεν φεύγει από τη χώρα.
Αντιθέτως όσοι Έλληνες πολίτες έχουν λάβει εκπαίδευση Λυκείου και Επαγγελματικής Κατάρτισης επιστρέφουν ικανοποιητικούς ρυθμούς στη χώρα, καθώς από τους 139.800 που ήταν το 2019 και παρά την άνοδο που σημειώθηκε το 2020 όταν και έφτασαν τους 152.100, ο αριθμός αυτός έχει μειωθεί πλέον στους 110.400.
Διέξοδο στο εξωτερικό αναζητούν ακόμα όσοι έχουν εκπαίδευση Δημοτικού-Γυμνασίου, σύμφωνα με το ΙΟΒΕ με τους αριθμούς όσων διαμένουν στην ζώνη ΕΖΕΣ να έχουν αυξηθεί από τους 124.300 σε 127.900 άτομα. Είναι χαρακτηριστικό πως το 79% των Ελλήνων που ζουν εκτός Ελλάδας στην ΕΖΕΣ εργάζονται, σε αντίθεση με τους εντός Ελλάδας που εργάζονται σε ποσοστό 67%, με τα ποσοστά απασχόλησης να είναι στο 85,7% για τους άνδρες και στο 71,9% για τις γυναίκες.
Η ανάγκη επιστροφής του ταλαντούχου δυναμικού
Παρότι η ελληνική οικονομία έχει ανακάμψει πολύ γρηγορότερα από άλλες ευρωπαϊκές χώρες μετά την ύφεση που προκάλεσε η πανδημία, εξακολουθούν να υφίστανται δομικά χαρακτηριστικά της ελληνικής οικονομίας που εμποδίζουν το brain regain.
Σύμφωνα με έρευνα της ΕΥ, η χώρα θα πρέπει να δημιουργήσει τα επόμενα χρόνια μερικές εκατοντάδες χιλιάδες θέσεις εργασίας υψηλής εξειδίκευσης. Η αγορά Πληροφορικής μπορεί να αποτελέσει το δυνατό χαρτί της ελληνικής οικονομίας για την επιστροφής των ταλαντούχων Ελλήνων του εξωτερικού, καθώς τα πανεπιστήμια της χώρας δεν καλύπτουν τις ανάγκες που έχουν δημιουργηθεί και αυξάνονται συνεχώς.
Ο κλάδος προσφέρει και από τα μεγαλύτερα περιθώρια εξέλιξης μισθού που μπορεί να φτάσει και τα 15.000 ευρώ σύμφωνα με στοιχεία της Randstad και να είναι ο δεύτερος μεγαλύτερος της αγοράς, πίσω μόνο από τη θέση του Γενικού Διευθυντή στον κλάδο των πωλήσεων που μπορεί να φτάσει και τα 16.000 ευρώ. Είναι χαρακτηριστικό ότι ο χαμηλότερος μισθός στην Πληροφορική φτάνει τα 1.500 ευρώ (μικτές αποδοχές με 14 μισθούς ανά έτος), όταν αντίστοιχα οι χαμηλότεροι μισθοί σε άλλου κλάδους (προώθηση προϊόντων, σύμβουλοι πωλήσεων καταστημάτων) είναι στα 800 ευρώ.
Οι ελπίδες της χώρας για την επιστροφή του ταλαντούχου προσωπικού πάντως διατηρούνται καθώς σύμφωνα με έρευνα της Πρωτοβουλίας BrainReGain - Ελληνισμός Εν Δράσει, που διεξήχθη από τον Νοέμβριο 2023 έως τον Ιανουάριο 2024 και έχει τίτλο «Θα επέστρεφα αν...», το 50% των συμμετεχόντων δήλωσε έντονη επιθυμία να επιστρέψει στην Ελλάδα, με το 21% εξ αυτών να δηλώνει ότι θέλει να επιστρέψει μέσα σε ένα χρόνο, και πολλούς που επιθυμούν να επιστρέψουν να έχουν υψηλή εξειδίκευση και σημαντική επαγγελματική εμπειρία.
Ακολουθήστε το Business Daily στο Google news
