Την κατεδάφιση έργων που έχουν κατασκευασθεί χωρίς άδεια στον αιγιαλό και την παραλία δρομολόγησε η γενική γραμματεία Δημόσιας Περιουσίας του υπουργείου Εθνικής Οικονομίας και Οικονομικών, εκδίδοντας «οδηγό κατεδαφίσεων», ο οποίος θα εφαρμοστεί έως το 2027, «κατά τρόπο συντεταγμένο και προγραμματισμένο».
Στην εγκύκλιο που εξέδωσε ο Γενικός Γραμματέας Δημόσιας Περιουσίας, Αθανάσιος Τσιούρας δίνει οδηγίες για την κατάρτιση προγράμματος κατεδαφίσεων κατασκευών που έχουν ανεγερθεί σε αιγιαλούς και παραλίες από δημόσιους, είτε από ιδιωτικούς φορείς το οποίο θα υλοποιηθεί έως και την 30η Ιουνίου 2027.
Πάντως συνιστάται οι κατεδαφίσεις, να μην προγραμματιστούν και να μην υλοποιηθούν εντός της τουριστικής περιόδου.
Επίσης, εάν πρόκειται για αιγιαλούς και παραλίες με κατασκευές που δεν έχουν άδεια, μπορούν να ενοικιάζονται για τουριστική εκμετάλλευση, αλλά με διπλάσιο τίμημα από το κανονικό και μέχρι την ημερομηνία κατεδάφισης.
Πάντως, η κατεδάφιση μπλοκάρεται εάν υποβληθεί αίτημα νομιμοποίησης ή νομιμοποιηθεί και εκ των υστέρων.
«Το ζήτημα των αυθαίρετων κατασκευών εγείρει σοβαρά ζητήματα ως προς την ουσιαστική εφαρμογή της προστατευτικής νομοθεσίας που υπάρχει εδώ και πολλές δεκαετίες για τους αιγιαλούς και τις παραλίες και δημιουργεί την εντύπωση ότι η Πολιτεία δεν μπορεί να επιβάλει τη νομοθετική βούληση σε χώρους της δικής της ευθύνης», ομολογείται στην εγκύκλιο.
Οκτώ κριτήρια για κατεδάφιση
Αφού υπενθυμίζεται ότι με βάση την πρόβλεψη του νόμου 5092/2024, που επιβάλλει την κατεδάφιση των έργων που έχουν κατασκευασθεί παράνομα στον αιγιαλό και την παραλία, όπως και την αντίστοιχη του 2971/2001, τονίζεται πως έχουν εκδοθεί πρωτόκολλα κατεδάφισης αυθαίρετων κατασκευών, τα οποία όμως ως επί το πλείστον δεν έχουν εκτελεσθεί.
«Κατόπιν αυτών», προστίθεται, «επιβάλλεται η κατεδάφιση των αυθαίρετων έργων κατά τρόπο συντεταγμένο και προγραμματισμένο».
Στο πλαίσιο αυτό, οι αρμόδιες κτηματικές υπηρεσίες καλούνται να συγκεντρώσουν τα πρωτόκολλα κατεδάφισης που ήδη έχουν εκδώσει, να εκδώσουν πρωτόκολλα κατεδάφισης για όσες περιπτώσεις έχουν διαπιστωθεί και άλλες αυθαίρετες κατασκευές μετά από αυτοψία, και να προγραμματίσουν τη σειρά και τον χρόνο με τον οποίο θα ζητηθεί από τις υπηρεσίες των οικείων αποκεντρωμένων διοικήσεων την κατεδάφιση των αυθαίρετων κατασκευών με βάση τα ακόλουθα κριτήρια:
1. Επικινδυνότητα: οι επικίνδυνες κατασκευές πρέπει να κατεδαφίζονται κατ' απόλυτη προτεραιότητα σε σχέση με τις κατασκευές που δεν προκαλούν κινδύνους σε χρήστες και κοινό.
2. Δυσμενείς συνέπειες από την κατεδάφιση για το περιβάλλον: η κατεδάφιση μπορεί να προκαλέσει προβλήματα αντιστήριξης και ανάγκη για να κατασκευασθούν νέα έργα, ιδίως αντιδιαβρωτικά, ζημία σε γειτονικά νόμιμα έργα, ρύπανση και προβλήματα στο οικοσύστημα που έχει αναπτυχθεί.
Τα έργα που μπορούν να κατεδαφίζονται με λιγότερα προβλήματα πρέπει να κατεδαφίζονται κατά προτεραιότητα σε σχέση με έργα, των οποίων η κατεδάφιση θα προκαλέσει προβλήματα, θα είναι τεχνικώς δυσχερής και θα απαιτήσει νέα έργα, ιδίως αντιδιαβρωτικά και αντιστήριξης.
3. Χρόνος αυθαίρετης κατασκευής: οι πιο πρόσφατες κατασκευές πρέπει να κατεδαφίζονται κατά προτεραιότητα σε σχέση με τις παλαιότερες.
4. Μέγεθος κατασκευής και παρεμπόδιση κοινοχρησίας: οι μεγαλύτερες κατασκευές που κατά τεκμήριο παρεμποδίζουν την κοινοχρησία περισσότερο πρέπει να κατεδαφίζονται κατά προτεραιότητα σε σχέση με τις μικρότερες.
5. Εγγύτητα στη θάλασσα: οι κατασκευές που είναι εγγύτερα στη θάλασσα, ιδίως αν επηρεάζουν τη γραμμή του αιγιαλού, πρέπει να κατεδαφίζονται κατά προτεραιότητα σε σχέση με αυτές που είναι πιο μακριά.
6. Συγκέντρωση έργων που πρέπει να κατεδαφισθούν: παράνομα έργα που έχουν φυσική εγγύτητα μεταξύ τους, με αποτέλεσμα η εκτίμηση των λοιπών παραγόντων που αναφέρονται στην παρούσα (ιδίως των δυσμενών συνεπειών των κατεδαφίσεων για το περιβάλλον) να μπορεί να είναι ενιαία, πρέπει να κατεδαφίζονται κατά προτεραιότητα σε σχέση με έργα που είναι απομονωμένα.
7. Εξυπηρετούμενος σκοπός: έργα που δεν εξυπηρετούν δημόσιο σκοπό κατεδαφίζονται κατά προτεραιότητα σε σχέση με έργα που εξυπηρετούν δημόσιο σκοπό.
8. Σημασία για την τουριστική κίνηση: έργα, των οποίων η διατήρηση δεν επηρεάζει την τουριστική κίνηση, κατεδαφίζονται κατά προτεραιότητα σε σχέση με έργα που είναι επωφελή για την τουριστική κίνηση.
Οι κατεδαφίσεις δεν πρέπει να γίνονται κατά χρόνο που θα διαταράξει την ομαλή τουριστική κίνηση της κάθε περιοχής, ιδίως κατά την θερινή περίοδο. Επίσης, αν είναι εφικτό, ο προγραμματισμός για το σύνολο των κατεδαφίσεων δεν πρέπει να εκτείνεται πέραν της 30ής Ιουνίου 2027.
Τα «παράθυρα» των αναβολών
Η εγκύκλιος έχει και «παράθυρα» που μπορούν να αναβάλλουν τις κατεδαφίσεις των αυθαιρέτων κατασκευών στον αιγιαλό και την παραλία.
Αναφέρεται ειδικότερα, ότι στη δημοσίευση του προγραμματισμού θα πρέπει να αναφέρονται ρητώς οι δυνατότητες που έχουν οι ενδιαφερόμενοι δημόσιοι και ιδιωτικοί φορείς:
- Να κατεδαφίσουν τις παράνομες κατασκευές με δικές τους δαπάνες,
- Να ζητήσουν τη νομιμοποίησή τους σύμφωνα με το άρθρο 14 του ν. 2971/2001.
Προστίθεται επίσης ότι ο προγραμματισμός και οι προτεραιότητες που έχουν τεθεί μπορούν να μεταβληθούν αν οι ενδιαφερόμενοι εκδηλώσουν την πρόθεσή τους και προχωρήσουν σε προκαταρκτικές, τουλάχιστον, ενέργειες για την κατεδάφιση με δικές τους δαπάνες ή για τη νομιμοποίηση των εγκαταστάσεων.
Σε μια τέτοια περίπτωση οι προγραμματιζόμενες κατεδαφίσεις, για τις οποίες εκδηλώθηκε η παραπάνω πρόθεση, μπορούν να μετατίθενται χρονικά και καταρτίζεται νέος προγραμματισμός.
Νομιμοποίηση υφιστάμενων έργων
Το άρθρο 14Α του ν. 2971/2001 και το άρθρο 46 του ν. 5131/2024 δεν καθιερώνουν νέα, ειδική διαδικασία για τη νομιμοποίηση υφιστάμενων έργων, καθ' όσον μάλιστα παραπέμπουν (ευθέως ή εμμέσως) στο άρθρο 14 του ν. 2971/2001 για τη διαδικασία, με βάση την οποία θα γίνει η νομιμοποίηση.
Επίσης, δεν αποκλείουν τη χορήγηση παραχώρησης για την κατασκευή έργων, αν στον παραχωρούμενο αιγιαλό και παραλία ήδη υφίστανται έργα χωρίς άδεια. Η επισήμανση αυτή δεν αναιρεί ότι τα έργα που δεν διαθέτουν άδεια είναι κατεδαφιστέα.
Επισημαίνεται, ωστόσο, και ότι η κατεδάφιση ενός υφιστάμενου έργου μπορεί να έχει δυσμενείς περιβαλλοντικές επιπτώσεις από μόνη της. οι επιπτώσεις αυτές, που μπορεί να περιλαμβάνουν και τις επιπτώσεις από την απαιτούμενη κατασκευή νέων έργων, ανεξάρτητων του αιτούμενου έργου, για λόγους αντιδιαβρωτικής και άλλης προστασίας, πρέπει να ληφθούν υπόψη κατά τον προγραμματισμό των κατεδαφίσεων.
Όταν εξετάζεται αίτημα για παραχώρηση και αδειοδότηση έργων σύμφωνα με το άρθρο 14 του ν. 2971/2001 σε αιγιαλούς και παραλίες με υφιστάμενα έργα χωρίς άδεια, πρέπει να εξετάζονται συνδυαστικά οι περιβαλλοντικές επιπτώσεις από την κατασκευή του νέου έργου και από την κατεδάφιση του υφιστάμενου.
Μάλιστα, ιδίως αν το αιτούμενο έργο ταυτίζεται σε σημαντικό βαθμό με το υφιστάμενο, απαιτείται η σχετική μελέτη περιβαλλοντικών επιπτώσεων να εξετάζει τουλάχιστον τρία ενδεχόμενα, σε σχέση με τις επιπτώσεις στο περιβάλλον, για να καταλήξει ποιο από τα τρία είναι λιγότερο επιβαρυντικό:
α) η κατεδάφιση του υφιστάμενου έργου και εν συνεχεία η κατασκευή του αιτούμενου έργου,
β) η διατήρηση του υφιστάμενου έργου και η πιθανή τροποποίησή του, ή
γ) η κατασκευή του αιτούμενου έργου επί ή πλησίον του υφιστάμενου έργου, ώστε στη συνέχεια να αποτελούν ενιαίο έργο.
Στο πλαίσιο αυτό, αναφέρεται στην εγκύκλιο, δεν αποκλείεται να νομιμοποιηθεί ένα υφιστάμενο έργο, δηλαδή να χορηγηθεί άδεια γι' αυτό εκ των υστέρων.
Για να συμβεί αυτό, πρέπει να πρόκειται για έργο που θα μπορούσε να έχει κατασκευασθεί νομίμως, δηλαδή για έργο που θα μπορούσε να αδειοδοτηθεί σύμφωνα με το άρθρο 14 του ν. 2971/2001, αν είχε ακολουθηθεί η σχετική διαδικασία.
Κρίσιμο στοιχείο για τον καθορισμό αν μπορεί να αδειοδοτηθεί ένα υφιστάμενο έργο είναι η προμνησθείσα μελέτη περιβαλλοντικών επιπτώσεων, η οποία πρέπει να προκρίνει τη διατήρηση του έργου, με ή χωρίς κάποιες μετατροπές, ως τη βέλτιστη λύση περιβαλλοντικά.
Με βάση τα παραπάνω, όποιος φορέας, δημόσιος ή ιδιωτικός, επιθυμεί τη νομιμοποίηση υφιστάμενου έργου, οφείλει να υποβάλει αίτηση σύμφωνα με το άρθρο 14 του ν. 2971/2001.
Η μελέτη περιβαλλοντικών επιπτώσεων που θα εγκριθεί είτε με έκδοση περιβαλλοντικών όρων, είτε με υπαγωγή σε πρότυπες περιβαλλοντικές δεσμεύσεις, θα πρέπει να τεκμηριώνει ότι η διατήρηση του υφιστάμενου έργου, είτε αυτούσιου, είτε με τροποποιήσεις, είναι η λύση που επιβαρύνει λιγότερο το περιβάλλον.
Εκ των υστέρων νομιμοποίηση
Σημειώνεται ότι η νομιμοποίηση υφιστάμενου έργου έχει αναλογία στην πολεοδομική νομοθεσία. Ειδικότερα, στην περ. ι) του άρθρου 28 του ν. 4495/2017 (Α' 167) προβλέπεται η άδεια νομιμοποίησης ως διοικητική πράξη που εκδίδεται εκ των υστέρων για να νομιμοποιηθούν κατασκευές που είναι σύμφωνες με τις διατάξεις που ισχύουν κατά τον χρόνο της νομιμοποίησης ή κατά τον χρόνο της εκτέλεσης αυτών.
Η νομιμοποίηση γίνεται χωρίς περιορισμό σε σχέση με την ημερομηνία κατασκευής, αντίθετα με τις τακτοποιήσεις που μπορούν να γίνουν μόνο για αυθαίρετες κατασκευές και αλλαγές χρήσεις μέχρι την 28η Ιουλίου 2011, σύμφωνα με το άρθρο 88 του ν. 4495/2017.
Σημειώνεται ότι τα έργα που μπορούν να νομιμοποιηθούν είναι έργα που έχουν κατασκευασθεί τόσο από δημόσιους, όσο και από ιδιωτικούς φορείς.
Παραχώρηση απλής χρήσης
Σύμφωνα με το άρθρο 18 του ν. 5092/2024 και από τη λοιπή τη νομοθεσία (περιλαμβανομένου και του προϊσχύσαντος άρθρου 27 του ν. 2971/2001) δεν προκύπτει ότι αποκλείεται ή περιορίζεται η παραχώρηση απλής χρήσης αιγιαλού και παραλίας, όταν επ' αυτών υπάρχουν αυθαίρετα έργα.
Ωστόσο, στον βαθμό που το Δημόσιο, κατ' ενάσκηση της διακριτικής του ευχέρειας, δεν παραχωρεί προς απλή χρήση αιγιαλούς και παραλίες επί των οποίων υπάρχουν έργα μη αδειοδοτημένα, δημιουργείται ένα ισχυρό κίνητρο για την κατεδάφιση ή νομιμοποίηση των κατασκευών που ήδη βρίσκονται στους αιγιαλούς και τις παραλίες.
Για τον λόγο αυτό, ένα από τα στοιχεία που συνεκτιμά η αρμόδια κτηματική υπηρεσία για την παραχώρηση απλής χρήσης αιγιαλού και παραλίας είναι και η ύπαρξη έργων χωρίς άδεια και, ενδεχομένως, η κίνηση της διαδικασίας για την κατεδάφισή ή τροποποίηση ή νομιμοποίησή τους.
Εντύπωση προκαλεί η αναφορά στην εγκύκλιο, πως, «για λόγους δημοσίου συμφέροντος, που συνίστανται στη διαφύλαξη της τουριστικής κίνησης σε διάφορες επισκέψιμες περιοχές της χώρας, αλλά και την είσπραξη δημοσίων εσόδων, οι κτηματικές υπηρεσίες καλούνται να εξετάζουν αιτήματα για παραχώρηση της απλής χρήσης σε αιγιαλούς και παραλίες, ακόμη κι αν επί αυτών υπάρχουν κατασκευές χωρίς άδεια».
Επισημαίνει, δε, η εγκύκλιος ότι οι αιτούντες επιχειρηματίες πολύ συχνά καταλήγουν να επιβαρύνονται από την παράλειψη των φορέων που πραγματοποίησαν την επέμβαση στον αιγιαλό και τα έργα χωρίς άδεια χωρίς οι ίδιοι να έχουν τη δυνατότητα να προχωρήσουν στη διαδικασία για τη λήψη νόμιμης άδειας ή τη νομιμοποίηση εκ των υστέρων των έργων.
Ωστόσο, οι παραχωρήσεις αυτές δεν πρέπει να ορίζουν διάρκεια που να υπερβαίνει το χρονικό σημείο, κατά το οποίο προβλέπεται η κατεδάφιση του έργου του αιγιαλού σύμφωνα με τον προγραμματισμό κατεδαφίσεων που η οικεία κτηματική υπηρεσία έχει καταρτίσει και έχει εγκριθεί.
Σε περίπτωση που κατά τη διάρκεια του προγραμματισμού εκκινήσει η διαδικασία για τη νομιμοποίηση υφιστάμενου έργου μπορεί, κατά την κρίση της οικείας κτηματικής υπηρεσίας, να συμφωνηθεί μεγαλύτερη διάρκεια σύμβασης ή να παραταθεί η συμφωνηθείσα μέχρι τρία (3) συνολικά έτη.
Στη σύμβαση αποτυπώνεται ρητώς ότι η σύμβαση παραχώρησης καταγγέλλεται αζημίως για το Δημόσιο όταν στον χώρο της παραχώρησης πρέπει να εκκινήσουν οι διαδικασίες κατεδάφισης του υφιστάμενου έργου.
Τέλος, σε περίπτωση που καταρτίζεται σύμβαση παραχώρησης απλής χρήσης μέχρι την 31η Δεκεμβρίου 2025, το αντάλλαγμα για τις παραχωρήσεις απλής χρήσης σε αιγιαλούς, επί των οποίων υπάρχουν έργα χωρίς νομιμοποίηση, είναι το διπλάσιο αυτού που υπολογίζεται σύμφωνα με τον ν. 5092/2024.
Ακολουθήστε το Business Daily στο Google news
