Αντίδοτο στην απειλή της λειψυδρίας αναζητά η κυβέρνηση, επιχειρώντας να λύσει το κουβάρι της διαχείρισης του νερού. Παρά τον «κόκκινο συναγερμό» σε όλη τη χώρα, με τα αποθέματα νερού του λεκανοπεδίου να επαρκούν για μόλις δύο με δυόμισι χρόνια, ο σχεδιασμός που παρουσιάστηκε εχθές από το Μέγαρο Μαξίμου περιορίστηκε σε γενικές κατευθύνσεις, ενώ στο φόντο κυριάρχησαν οι φήμες των τελευταίων ημερών για συμμαχία-έκπληξη ΕΥΔΑΠ και ΔΕΗ.
Ενώ πρέπει να τρέξουμε για να μην πούμε το νερό… νεράκι τα επόμενα χρόνια και με τις αναγκαίες επενδύσεις ανά την Ελλάδα να προσδιορίζονται τουλάχιστον στα 10 δισ. ευρώ ως το 2030, οι χθεσινές ανακοινώσεις περιορίστηκαν στις κατευθυντήριες γραμμές του κυβερνητικού σχεδιασμού. Έμφαση δόθηκε στον δημόσιο χαρακτήρα του νερού, στις συγχωνεύσεις των εταιρειών ύδρευσης και άρδευσης και στις νέες τεχνολογίες, πχ. αφαλατώσεις.
Για πρώτη φορά, όμως, μετά από δύο χρόνια εντεινόμενων συζητήσεων για τη λειψυδρία κι ενώ από κανέναν φορέα ύδρευσης δεν είχε τεθεί ως προτεραιότητα, μπήκαν εχθές στο κάδρο και οι ταμιευτήρες των υδροηλεκτρικών συστημάτων της ΔΕΗ. Όπως αναφέρεται στη σχετική παρουσίαση, αυτοί βρίσκονται σε ιστορικά χαμηλά, με την προειδοποίηση ότι «μικρότερη συμμετοχή των ΥΗΣ στο ενεργειακό μείγμα αναμένεται να οδηγήσει σε αύξηση του κόστους ενέργειας».
Κι ενώ είμαστε στην αναμονή για «κατεπείγουσες πρωτοβουλίες» το επόμενο εξάμηνο, σύμφωνα με την κυβερνητική ενημέρωση, αλλά χωρίς σαφές στίγμα για τα βήματα του σχεδιασμού και τον οδικό χάρτη, οι πιο διαφωτιστικές ανακοινώσεις φαίνεται πως παραπέμπονται στη ΔΕΘ. Είναι όμως ενδεικτικό ότι, ενώ οι ταμιευτήρες της Αττικής έχουν χάσει πάνω από το 50% των αποθεμάτων μέσα σε μία τριετία, το υπουργείο Περιβάλλοντος και Ενέργειας βρίσκεται ακόμα σε φάση μελετών, ώστε να προτεραιοποιήσει τα έργα, να προσδιορίσει το κόστος και να αναζητήσει πηγές χρηματοδότησης.
Τι προτείνει η ΡΑΑΕΥ
Ο μεγαλύτερος πονοκέφαλος παραμένει η διαχείριση του νερού. Σήμερα, περνά από έναν λαβύρινθο οκτώ υπουργείων, αποκεντρωμένων διοικήσεων, περιφερειών, 193 δήμων, 126 Δημοτικών Επιχειρήσεων Ύδρευσης και Αποχέτευσης (ΔΕΥΑ) και 403 οργανισμών εγγείων βελτιώσεων. Οι ισχυροί πυλώνες είναι η ΕΥΔΑΠ και η ΕΥΑΘ, που αναμένεται να επεκταθούν και γεωγραφικά με απορροφήσεις και συγχωνεύσεις, ενώ επιστρατεύθηκαν και τα μεγάλα έργα της λειψυδρίας σε περιοχές που κηρύσσονται σε έκτακτη ανάγκη.
Το συμμάζεμα θεωρείται μεν καθοριστικό για να περιοριστούν οι απώλειες νερού που ανέρχονται σε 40-60% και η «παραοικονομία» των παράνομων γεωτρήσεων και νεροκλοπών που εκτιμάται ως και 35%, όμως το νομοσχέδιο για τις εθελοντικές συνενώσεις των ΔΕΥΑ είναι άφαντο -αν και η σχετική διαβούλευση ολοκληρώθηκε τον Φεβρουάριο, μετά από μήνες έντονων διαφωνιών.
Για να δώσει βιώσιμη λύση, η Ρυθμιστική Αρχή Αποβλήτων, Ενέργειας και Υδάτων (ΡΑΑΕΥ) βάζει στο τραπέζι την πρόταση για ένα μοντέλο για το νερό που θυμίζει το αντίστοιχο της ενέργειας. Αυτό προβλέπει δύο μεγάλες κατηγορίες παρόχων, κατά τα πρότυπα της μεταφοράς και διανομής ή τηρουμένων των αναλογιών ΑΔΜΗΕ – ΔΕΔΔΗΕ στην ηλεκτρική ενέργεια.
Όπως εξήγησε πρόσφατα, ενημερώνοντας την επιτροπή υδατικών πόρων της Βουλής, ο αντιπρόεδρος του κλάδου Υδάτων, Δημήτρης Ψυχογυιός, ο διευρυμένος πάροχος θα είναι αυτός που με λίγα λόγια θα… ανοίγει τη βρύση. Έχοντας ξεκάθαρη εικόνα για την προσφορά νερού θα παρέχει B2B υπηρεσίες προς άλλους φορείς για ύδρευση και άρδευση, από το στάδιο της απόληψης νερού, στη μεταφορά και την αποθήκευση.
Εν συνεχεία, ο τελικός πάροχος θα είναι αυτός που θα παρέχει υπηρεσίες προς τους τελικούς χρήστες (νοικοκυριά, επιχειρήσεις, αγρότες). Σχηματικά δηλαδή, από την επεξεργασία και διανομή ως τη χρήση, τη συλλογή και επεξεργασία των λυμάτων και τη διάθεση/επαναχρησιμοποίησή τους.
«Θα επιτύχουμε έτσι την ολιστική διαχείριση τουλάχιστον σε πρώτη φάση, έχοντας μαζί ύδρευση και άρδευση, οδηγώντας σε εξοικονόμηση χρόνου και πόρων, καλύτερη χρήση υποδομών, συντονισμό και απλοποίηση της διοικητικής δομής μέσω συγχωνεύσεων των Δημοτικών Επιχειρήσεων Ύδρευσης Αποχέτευσης (ΔΕΥΑ) και των Τοπικών Οργανισμών Εγγείων Βελτιώσεων (ΤΟΕΒ)», επισήμανε.
Εκτίμησε, δε, πως οι εθελοντικές συνενώσεις ΔΕΥΑ και φορέων εντός δήμων θα δώσουν ανάσες στη σημερινή υποστελέχωση και θα ανοίξουν πόρτες σε νέες πηγές χρηματοδότησης. Είναι χαρακτηριστικό ότι μέχρι σήμερα η Αρχή έχει πιστοποιήσει για τη διαχειριστική τους επάρκεια 30 από τις 126 ΔΕΥΑ της χώρας, με τον κ. Ψυχογιό να εκφράζει την πεποίθηση ότι με την κατάλληλη καθοδήγηση θα πιστοποιηθούν οι περισσότερες εξ αυτών. Αντιθέτως, εξέφρασε αμφιβολία κατά πόσο αυτό είναι εφικτό στις υπηρεσίες των δήμων όπου η κατάσταση είναι ιδιαιτέρως προβληματική.
Το ενεργειακό κόστος και οι συγχωνεύσεις
Οι εκπρόσωποι των ΔΕΥΑ πάντως επιμένουν ότι το πλέον ζωτικό πρόβλημα που αντιμετωπίζουν είναι το υψηλό κόστος ενέργειας. Σε αυτή την πτυχή, μάλιστα, υπολογίζοντας τις οφειλές προς τους παρόχους ηλεκτρικής ενέργειας κοντά στο μισό δισ. ευρώ, είχε «επενδύσει» η προηγούμενη ηγεσία του υπουργείου Περιβάλλοντος και Ενέργειας για να οδηγήσει τις ΔΕΥΑ σε συνενώσεις.
Με τροπολογία, συνέδεσε την επιδότηση οφειλών ύψους 200 εκατ. ευρώ των ΔΕΥΑ από το Ταμείο Ενεργειακής Μετάβασης είτε με την απορρόφησή τους από την ΕΥΔΑΠ ή την ΕΥΑΘ ή την εθελούσια συγχώνευση. Με τις συγχωνεύσεις να έχουν πάει πίσω και τις προβλέψεις του σχεδίου νόμου -όπως ετέθη σε διαβούλευση- να θεωρούνται ανεφάρμοστες από τους εμπλεκόμενους φορείς, το επόμενο διάστημα αναμένονται πρωτοβουλίες για τον συμφωνίες συμψηφισμού ενέργειας από ανανεώσιμες πηγές με την κατανάλωση από ΔΕΥΑ.
Σε κάθε περίπτωση, η ΕΥΔΑΠ και η ΕΥΑΘ θα κληθούν να διαδραματίσουν καίριο ρόλο στη διαχείριση του νερού σε όλη τη χώρα, επεκτείνοντας το πεδίο δραστηριοποίησής τους και απορροφώντας ΔΕΥΑ. Αυτό εξηγεί και την αντίδραση της χρηματιστηριακής αγοράς στις χθεσινές ανακοινώσεις από την κυβέρνηση, που οδήγησαν σε άνοδο των μετοχών των δύο εισηγμένων εταιρειών ύδρευσης σε ποσοστά που ξεπέρασαν το 10%.
Το τελευταίο διάστημα, μάλιστα, εντείνεται η φημολογία ότι συζητείται συνεργασία της ΕΥΔΑΠ με τη ΔΕΗ για τη διαχείριση του νερού, καθώς η πτώση της στάθμης στους ταμιευτήρες της ΔΕΗ μειώνει την παραγωγή των υδροηλεκτρικών και μεταφέρει το πρόβλημα στο ενεργειακό σύστημα, οδηγώντας σε πίεση ανόδου των τιμών.
Οι προκλήσεις και τα επόμενα βήματα
Σύμφωνα με την παρουσίαση που έδωσε στη δημοσιότητα η κυβέρνηση μετά την ειδική σύσκεψη για το νερό, ο σχεδιασμός θα πρέπει να αντιμετωπίσει τα ακόλουθα προβλήματα:
- Κατακερματισμός στη διαχείριση των υδάτων: Υπάρχει έλλειψη συντονισμού, κεντρικού ελέγχου και εποπτείας, με τη συμμετοχή 739 παρόχων, ΔΕΥΑ, ΓΟΕΒ και ΤΟΕΒ.
- Προβληματική εικόνα και ζημιογόνα δραστηριότητα: Αρκετοί περιφερειακοί και τοπικοί πάροχοι (ΔΕΥΑ, ΟΕΒ κ.λπ.) αντιμετωπίζουν προβλήματα.
- Σημαντικές απώλειες στα δίκτυα μεταφοράς και διανομής νερού: Περίπου 40% στην ύδρευση και 60% στην άρδευση, γεγονός που υποδεικνύει ελλειμματική διαχείριση λυμάτων.
- Αλόγιστη χρήση του αρδευτικού νερού και παράνομες γεωτρήσεις.
- Χαμηλή εισπραξιμότητα και υποανάκτηση κόστους επενδύσεων: Αυτό οδηγεί σε έργα που δεν τελειώνουν ή δεν παραλαμβάνονται.
Τα πέντε βασικά στρατηγικά σημεία είναι:
- Το νερό είναι και θα παραμείνει δημόσιο αγαθό: Όπως προβλέπεται στο Σύνταγμα και στη νομολογία του ΣτΕ. Η κυβέρνηση παραμένει αμετακίνητη.
- Βιώσιμες εταιρείες ύδρευσης, άρδευσης και αποχέτευσης: Με στόχο ένα αποδεκτό κόστος για όλες τις χρήσεις.
- Ολιστικός σχεδιασμός και κεντρική διαχείριση: Όλων των αναγκαίων, μικρών και μεγάλων, έργων.
- Κατεπείγουσες πρωτοβουλίες τους επόμενους 6 μήνες και εκστρατεία ενημέρωσης των πολιτών.
- Νέες τεχνολογίες και συμπληρωματικοί τρόποι παραγωγής νερού: Όπως αφαλάτωση, ανακύκλωση και επαναχρησιμοποίηση.
Ακολουθήστε το Business Daily στο Google news
