Τράπεζες: Κίνδυνος απαξίωσης του δικτύου ΑΤΜ μετά την κυβερνητική παρέμβαση

Σοβαρά προβλήματα και παρενέργειες στην τραπεζική αγορά, με κίνδυνο απαξίωσης του δικτύου των τραπεζικών ΑΤΜ και αποεπένδυσης τα επόμενα χρόνια, προκαλεί ο νομός για τον μηδενισμό των χρεώσεων για διατραπεζικές αναλήψεις από ΑΤΜ.

Με την κυβερνητική παρέμβαση κάθε πελάτης ελληνικής τράπεζας μπορεί να κάνει αναλήψεις από ΑΤΜ, οποιασδήποτε ελληνικής τράπεζας χωρίς κόστο.

Ώστόσο, η κίνηση αυτή έχει ενεργοποιήσει μια αλυσίδα σοβαρών ακούσιων επιπτώσεων με καταστρατήγηση των συνθηκών ανταγωνισμού, την αύξηση του κόστους χρήματος και την διατάραξη της λειτουργίας των αγορών.

Επιπλέον ο νόμος ανοίγει τις πύλες του εγχώριου τραπεζικού συστήματος σε free riders, όπως η Revolut, η οποία είναι έτοιμη να λάβει ελληνικό IBAN που θα της δώσει το δικαίωμα οι πελάτες της να χρησιμοποιούν δωρεάν το δίκτυο ΑΤΜ των ελληνικών τραπεζών για την ανάπτυξη του οποίου έχουν επενδυθεί πολλές εκατοντάδες εκατομμύρια ευρώ!

Όλα αυτά οδηγούν με μαθηματική ακρίβεια, όπως εκτιμούν παράγοντες της αγοράς, σε απαξίωση του δικτύου ΑΤΜ και σε μεγάλη αποεπένδυση τα επόμενα χρόνια.

Το σοβαρά αυτά ζητήματα που έχουν ανακύψει λίγες εβδομάδες μετά την ψήφιση του νόμου για τις προμήθειες των τραπεζών δείχνουν προχειρότητα από πλευράς της κυβέρνησης και την απουσία οποιουδήποτε σοβαρού σχεδιασμού.

Ακόμα χειρότερα αποτυπώνουν μια επιπολαιότητα και μια βιαστική νομοθέτηση και αυτό σε έναέναν εξαιρετικά κρίσιμο τομέα της οικονομίας.

Σύμφωνα με πληροφορίες η κυβέρνηση έχει γίνει δέκτης όλων αυτών των προβλημάτων όπως και εισηγήσεων για αλλαγές στο νόμο προκειμένου να περιοριστούν οι επιπτώσεις και να αποφευχθεί ο κίνδυνος απόεπένδυσης στο δίκτυο των ΑΤΜ.

Ωστόσο δεν φαίνεται να υπάρχουν σοβαρά περιθώρια αλλαγών δεδομένης της επικοινωνιακής επένδυσης της κυβέρνησης στις μειώσεις των τραπεζικών χρεώσεων και μάλιστα με τον πρωθυπουργό, Κυριάκο Μητσοτάκη, να χρησιμοποιεί επιθετική γλώσσα κατά των τραπεζών στη Βουλή, δηλώσεις που ήρθαν σε συνέχεια προηγούμενων επεισοδίων έντασης μεταξύ κυβέρνησης - τραπεζών.. 

Προβληματισμός για τις ακούσιες αυτές επιπτώσεις και τη μακροχρόνια επίδρασή τους στη λειτουργία της τραπεζικής αγοράς έχει αναπτυχθεί και στην Επιτροπή Ανταγωνισμού αλλά και σε εποπτικό επίπεδο. 

Αναλυτικότερα σε ότι αφορά τις επιπτώσεις στην τραπεζική αγορά: 

• Καταστρατήγηση ανταγωνισμού: Μέχρι τώρα οι πελάτες των τραπεζών μπορούσαν να χρησιμοποιούν δωρεάν τα ΑΤΜ της τράπεζάς τους ενώ επιβαρύνονταν με προμήθεια για χρήση ΑΤΜ άλλων τραπεζών. Με τον νέο νόμο της κυβέρνησης θεσπίστηκε η κατάργηση προμήθειας ή άλλης μορφής χρέωση όταν κάνεις ανάληψη μετρητών από ATM ελληνικών τραπεζών, που συμμετέχουν στο διατραπεζικό σύστημα ΔΙΑΣ. Αυτό σημαίνει ότι το δίκτυο γίνεται κοινό και εξομοιώνεται μια τράπεζα που έχει επενδύσει εκατοντάδες εκατομμύρια ευρώ για να δημιουργήσει ένα δίκτυο π.χ. 500 ΑΤΜ με μια τράπεζα που έχει 10 ΑΤΜ. Επίσης αν κάποια μεγάλη τράπεζα επένδυσε μεγαλύτερα ποσά ώστε να εγκαταστήσει ΑΤΜ τεχνολογίας αιχμής με στόχο να προσφέρει καλύτερης ποιότητας υπηρεσίες στους πελάτες της και να αποκτήσει πλεονέκτημα έναντι των ανταγωνιστών της, αυτή η επένδυση πρακτικά ακυρώνεται καθώς ο νόμος επιβάλλει στην υποδομή αυτή να έχουν πρόσβαση όλοι οι πελάτες ελληνικών τραπεζών.
• Αύξηση κόστους χρήματος: Η οριζόντια κατάργηση των διατραπεζικών προμηθειών ενθαρρύνει τις αναλήψεις μετρητών με συνεπακόλουθο την αύξηση του κόστους τροφοδοσίας και συντήρησης των ΑΤΜ, κόστος που στο τέλος της ημέρας περνά στην οικονομία δηλαδή του πολίτες και τις επιχειρήσεις. Επιπλέον η ενθάρρυνση στην ανάληψη μετρητών οδηγεί σε μια μεγάλη αντίφαση: από τη μια η κυβέρνηση εργάζεται για την ενίσχυση των ηλεκτρονικών πληρωμών με στόχο την μείωση της φοροδιαφυγής και ταυτόχρονα ενθαρρύνει τις αναλήψεις μετρητών και κατ’ επέκτασης χρήσης των μετρητών.
• Ώθηση στους «τσαμπατζήδες». Ο νόμος απαγορεύει τη χρέωση για αναλήψεις από οποιοδήποτε ΑΤΜ τράπεζας μέλους της ΔΙΑΣ. Αυτό σημαίνει ότι ξένες τράπεζες, όπως η Revolut που είναι σε διαδικασία λήψης ελληνικού IBAN, θα μπορούν να έχουν δωρεάν πρόσβαση στα περίπου 5.000 ΑΤΜ των ελληνικών τραπεζών για την ανάπτυξη και συντήρηση των οποίων επενδύουν εκατομμύρια ευρώ κάθε χρόνο οι ελληνικές τράπεζες. Η διάσταση της Revolut είναι πολύ σημαντική καθώς εκατομμύρια ξένοι – πελάτες της θα μπορούν να κάνουν αναλήψεις δωρεάν με κίνδυνο τους θερινούς μήνες τα ΑΤΜ, χωρίς υπερβολή, να αδειάζουν σε κάποιες περιοχές. Υπογραμμίζεται ότι η Revolut έχει ξεκινήσει τις διαδικασίες λήψης ελληνικού IBAN εδώ και πολλούς μήνες και δεν συνδέεται με τον νόμο για τις χρεώσεις, από τον οποίο επωφελείται συγκυριακά.
• Λειτουργία αγορών: Εξαιρετικά αρνητικό μήνυμα εκπέμπει και η πρακτική της κρατικής παρέμβασης που έρχεται αυθαίρετα να καθορίσει τον προσδιορισμό του κόστους ιδιωτικών επιχειρήσεων. Ειδικά στο κομμάτι των ΑΤΜ ανατρέπει επιχειρηματικούς σχεδιασμούς και επενδύσεις με την κυβέρνηση οριζόντια να υπαγορεύει ποιο είναι το κόστος μιας υπηρεσίας. Η σωστή λειτουργία των αγορών επιτυγχάνεται με την ενίσχυση του ανταγωνισμού και όχι με κρατικές παρεμβάσεις που δημιουργούν στρεβλώσεις. Θυμίζουμε ότι το 2020 είχε πραγματοποιηθεί εκτεταμένος έλεγχος της Επιτροπής Ανταγωνισμού στις τράπεζες, με έφοδο κλιμακίων της Επιτροπής στα κέντρα διοίκησης των τραπεζών, έρευνα που δεν απέδωσε σπουδαία αποτελέσματα και έκλεισε με συμβιβασμό και μικρά πρόστιμα για τις τράπεζες. Υπογραμμίζεται ότι η μόνη παρέμβαση της ΕΑ στις προμήθειες αφορούσε το κόστος αναλήψεων με κάρτα από ΑΤΜ διαφορετικών τραπεζών, έσοδο που κατά βάση βάρυνε τους ξένους επισκέπτες στη χώρα και σε μικρό βαθμό την εγχώρια αγορά. Και οι τράπεζες συμμορφώθηκαν με τις τότε υποδείξεις της Επ. Ανταγωνισμού, τιμολόγηση που ανέτρεψε η κυβέρνηση με τον πρόσφατο νόμο.

Ο μουντζούρης των ΑΤΜ και ο κίνδυνος αποεπένδυσης

Όλα αυτά δημιουργούν μια ιδιόμορφη κατάσταση στα τραπεζικά δίκτυα ATMs. Η καταστρατήγηση του ανταγωνισμού, η αύξηση του κόστους συντήρησης και τροφοδοσίας των ΑΤΜ λόγω της αύξησης των συναλλαγών και η κοινοκτημοσύνη των δικτύων αφαιρεί πολλά κίνητρα από τις τράπεζες για να επενδύουν σε ΑΤΜ.

Οι μεγάλες τράπεζες δεν έχουν κανένα λόγο να επενδύουν σε ένα δίκτυο που είναι υποχρεωμένες να μοιράζονται με τους μικρούς παίκτες της αγοράς αλλά και ξένες τράπεζες που γίνονται μέλη της ΔΙΑΣ. 

Αλλά και μεταξύ τους, Eurobank, Εθνική, Πειραιώς και Alpha δεν έχουν κίνητρο να εμπλακούν σε ανταγωνιστικές επενδύσεις για την ανάπτυξη καλύτερων δικτύων ΑΤΜ προκειμένου να αποκτήσουν συγκριτικό πλεονέκτημα έναντι του ανταγωνισμού. 

Όπως εκτιμούν παράγοντες της αγοράς οι τράπεζες θα περιοριστούν στις λιγότερες δυνατές επενδύσεις, επενδύσεις συντήρησης και όχι ανανέωσης των ΑΤΜ και το πιθανότερο είναι τα επόμενα χρόνια να δούμε να κλείνουν ΑΤΜ και όχι πωλήσεις σε τρίτους, όπως είχε κάνει η Τράπεζα Πειραιώς με τμήμα των εκτός καταστημάτων ΑΤΜ, κίνηση που προκάλεσε κρίση στην τράπεζα, γιγάντωσε τις αντιδράσεις και εν τέλει οδήγησε στην εμπλοκή της κυβέρνησης με την επιβολή απαγορεύσεων στις προμήθειες και τις χρεώσεις συνολικά στο τραπεζικό σύστημα.

Έτσι μια κυβερνητική νομοθεσία που στόχευε στην προστασία των πολιτών το πιθανότερο είναι να οδηγήσει σε πάγωμα επενδύσεων των μεγάλων τραπεζών σε νέα σύγχρονα ΑΤΜ που να προσφέρουν υψηλότερης ποιότητας υπηρεσίες στους πελάτες τους. Και ακόμα χειρότερα συρρίκνωση του δικτύου ΑΤΜ που σήμερα ξεπερνούν τα 5.000 σημεία.

Κάπως έτσι τα ΑΤΜ μετατρέπονται σε... μουτζούρη και η κυβέρνηση να επιδιώκει λύσεις όπως η ένταξή όλων των ΑΤΜ σε μια νέα εταιρεία ή στη ΔΙΑΣ λύση όμως που δεν αναιρεί τα μεγάλα προβλήματα που έχει προκαλέσει ο νόμος για τις τραπεζικές χρεώσεις. Σημειώνεται ότι η εμπειρία ευρωπαϊκών χωρών που έχουν προχωρήσει σε ενοποίηση του δικτύου ΑΤΜ των τραπεζών δεν είναι ιδιαίτερα θετική και υπάρχουν πολλές προβληματικές πτυχές.

Επιπλέον οι εμπορικές τράπεζες έχοντας επενδύσει μεγάλα ποσά για την ανάπτυξη των δικτύων τους δεν συμφωνούν στην πλήρη εγκατάλειψη των δικτύων ΑΤΜ κίνηση που θα είχε επιπτώσεις στο branding και τις στρατηγικές marketing.