Στεγαστική κρίση ή κρίση πόλεων; Οι πολλές όψεις ενός προβλήματος

Η αγωνία και οι συζητήσεις για την αντιμετώπιση της στεγαστικής κρίσης βρίσκονται στα «κόκκινα», με το ενδιαφέρον της κοινής γνώμης να περιστρέφεται γύρω από τις επιπτώσεις του προβλήματος, αλλά και τα μέτρα που λαμβάνει η κυβέρνηση για να το πολεμήσει.

Πράγματι, το φαινόμενο είναι πέρα για πέρα αληθινό, με πολλά ανοιχτά «μέτωπα»: Οι τιμές αγοράς και ενοικίασης συνεχίζουν να ανεβαίνουν κατακόρυφα, χωρίς την ανάλογη αύξηση του εισοδήματος των νοικοκυριών, το έλλειμμα κατοικιών μεγαλώνει καθώς χιλιάδες κατοικίες «βγαίνουν» από την αγορά ακινήτων λόγω παλαιότητας και αδυναμίας ανακαίνισης και το οικοδομικό «κενό» που δημιούργησε η κρίση έχει αφήσει ανοιχτή πληγή στο οικιστικό απόθεμα της χώρας.

Ωστόσο η εικόνα αυτή είναι μόνο η μια όψη του νομίσματος και αφορά τις μεγάλες πόλεις όπως η Αθήνα, η Θεσσαλονίκη και τουριστικούς προορισμούς. 

Η έκθεση της Τράπεζας της Ελλάδος (ΤτΕ) για τη χρηματοπιστωτική σταθερότητα επισημαίνει ότι το 2024 το 35,5% του διαθέσιμου εισοδήματος των ελληνικών νοικοκυριών καταναλωνόταν στη στέγαση, ενώ ο ευρωπαϊκός μέσος όρος το 2023 βρισκόταν μόλις στο 19.7%.

Όμως, η ποιοτική στέγη δεν είναι μόνο ακριβή, αλλά και δυσεύρετη: Σύμφωνα με μελέτη της Τράπεζας Πειραιώς, το οικιστικό έλλειμμα στη χώρα μας υπολογίζεται σε 180.000 κατοικίες, ενώ έρευνα της Prosperty αποκάλυψε πως πάνω από το 60% του στοκ ακινήτων είναι άνω των 30 ετών, ενώ περίπου το 40% επί του συνόλου είναι χτισμένα τις δεκαετίες του 1970 και 1980, χωρίς να έχουν υποβληθεί σε κάποια μεγάλη ανακαίνιση έκτοτε. Μάλιστα, μόλις το 22,7% είναι χτισμένα από το 2020 και έπειτα.

Η οικονομική κρίση εκτός από «πάγωμα» στην ανέγερση νέων κατοικιών, έβαλε φρένο και στις ανακαινίσεις, με αποτέλεσμα εκατοντάδες χιλιάδες σπίτια σήμερα να είναι ακατάλληλα για διαβίωση και να παραμένουν κλειστά και μη αξιοποιήσιμα, επειδή οι ιδιοκτήτες τους δεν είχαν το διαθέσιμο κεφάλαιο για να τα ανακαινίσουν.

Σε αυτό το περιβάλλον, η κυβέρνηση προσπαθεί να «ανακουφίσει» τους πολίτες των μεγαλουπόλεων με μια δέσμη μέτρων, που στόχο έχουν να ελαφρύνουν από τα έξοδα στέγης ενοικιαστές και νέους αγοραστές, καθώς και να δημιουργήσουν κίνητρα οι ιδιοκτήτες να κατευθύνουν τα ακίνητά τους στην μακροχρόνια αγορά ενοικίασης. 

Παράλληλα, γίνονται προσπάθειες για την ανέγερση κοινωνικών κατοικιών που θα προσφέρουν στις πιο ευάλωτες κοινωνικές ομάδες  πρόσβαση σε προσιτή στέγη.

Η άλλη όψη του νομίσματος

Στην άλλη όψη του νομίσματος, ωστόσο, σχηματίζεται ένα διαφορετικό, πολύ σοβαρό, πρόβλημα: η ερήμωση της επαρχίας.

Η τάση του κόσμου να μεταφέρεται στα μεγάλα αστικά κέντρα σε συνδυασμό με το δημογραφικό που απειλεί τον πληθυσμό της χώρας, έχουν δημιουργήσει σοβαρό πρόβλημα σε μικρά χωριά και περιοχές της επαρχίας, που βλέπουν χρόνο με τον χρόνο τον πληθυσμό τους να μειώνεται.

Στοιχεία της ΕΛΣΤΑΤ αποκαλύπτουν πως ο πληθυσμός της Ελλάδας μειώθηκε κατά 58.449 άτομα πέρυσι, δηλαδή είναι σαν να «σβήστηκε» μια ολόκληρη πόλη. Πιο συγκεκριμένα, οι γεννήσεις στην Ελλάδα το 2024 ανήλθαν σε 68.467καταγράφοντας μείωση 4,2% σε σχέση με τις 455 γεννήσεις του 2023.

Πέραν του δημογραφικού το πρόβλημα επιδεινώνεται από την αστυφιλία δηλαδή την μαζική φυγή των νέων ανθρώπων προς μεγάλες πόλεις.

Σύμφωνα με έρευνα, σχεδόν όλη η ηπειρωτική χώρα «φθίνει» πληθυσμιακά, ενώ το σύνολο της ελληνικής επαρχίας ερημώνει με ρυθμούς που την τελευταία δεκαετία ξεπερνούν το 20% και 30%.

Υπάρχουν δήμοι της Ελλάδας που μέσα σε μόλις μια δεκαετία έχασαν το 1/3 του πληθυσμού τους. Μπορεί οι επαρχιακές πόλεις ακόμη να συγκρατούν ή και να προσελκύουν κόσμο, όμως τα χωριά ερημώνουν, ειδικά στις ακριτικές περιοχές.

Έτσι την ώρα οι τιμές στα νότια προάστια της Αθήνας ξεπερνούν τα 4.000 ευρώ το τετραγωνικό στο νομό Καστοριάς οι τιμές έχουν καταρρεύσει στα 500 ευρώ το τετραγωνικό αποτέλεσμα 

Δημογραφικό, αστυφιλία και ο κίνδυνος για τις ακριτικές περιοχές 

Τον κώδωνα του κινδύνου κρούουν πολίτες και κυβέρνηση για τον Έβρο, με προσπάθειες επανεγκατάστασης του πληθυσμού, οι οποίες όμως για την ώρα παραμένουν άκαρπες. Συγκεκριμένα, το πρόγραμμα του Υπουργείου Κοινωνικής Συνοχής και Οικογένειας προσφέρει οικονομική ενίσχυση 10.000 ευρώ σε πολίτες που μεταφέρουν την κύρια κατοικία τους και το κέντρο των βιοτικών τους δραστηριοτήτων σε συγκεκριμένες περιοχές του Έβρου.

Το πρόγραμμα έχει ορίζοντα ολοκλήρωσης το τέλος του 2028, όμως δύσκολα ανταποκρίνεται στις πραγματικές ανάγκες των ακριτικών περιοχών του Έβρου. Η Υπουργός Δόμνα Μιχαηλίδου παραδέχτηκε ότι από τις 600 αιτήσεις, εγκρίθηκαν μόλις δύο.

Οι κάτοικοι του τόπου έχουν άλλωστε εκφράσει την άποψή τους: Πρώτα πρέπει να δοθούν ουσιαστικά κίνητρα στους κατοίκους να παραμείνουν στα χωριά του Έβρου και μετά να προσπαθήσουν να προσελκύσουν νέο κόσμο.