Ο Ρεπουμπλικάνος πρόεδρος των ΗΠΑ, Ντόναλντ Τραμπ, υπέγραψε την Πέμπτη νέο εκτελεστικό διάταγμα που δίνει εντολή σε δήμους και πολιτείες να διαλύουν καταυλισμούς αστέγων και να μεταφέρουν τους διαμένοντες σε κέντρα θεραπείας.
Η κίνηση αυτή προκαλεί έντονες αντιδράσεις από οργανώσεις που δραστηριοποιούνται στη στήριξη των αστέγων, καθώς εκφράζονται ανησυχίες ότι τα προβλήματα όχι μόνο δεν θα λυθούν, αλλά θα επιδεινωθούν.
Στο πλαίσιο του διατάγματος, ορίζεται πως η υπουργός Δικαιοσύνης Παμ Μπόντι οφείλει να προχωρήσει στην ανατροπή υφιστάμενων νομικών προηγουμένων τόσο σε πολιτειακό όσο και ομοσπονδιακό επίπεδο, επιτρέποντας την ενεργή συμμετοχή σε τοπικές πρωτοβουλίες διάλυσης κατασκηνώσεων αστέγων.
Ωστόσο, παραμένει ασαφές με ποιον τρόπο ακριβώς η κ. Μπόντι θα επιτύχει αυτή την ανατροπή.
Η έκδοση του διατάγματος ακολουθεί την απόφαση του Ανωτάτου Δικαστηρίου των ΗΠΑ για το 2024, με την οποία παρέχεται η δυνατότητα στους δήμους να απαγορεύουν δια νόμου τη δημιουργία καταυλισμών αστέγων. Η Εθνική Συμμαχία για τους Άστεγους (National Coalition for the Homeless) εξέφρασε κάθετη αντίθεση, υποστηρίζοντας ότι το μέτρο υπονομεύει τα νομικά εργαλεία προστασίας αστέγων και ψυχικά ασθενών.
Σύμφωνα με την οργάνωση, η κυβέρνηση Τραμπ έχει «ανησυχητικό ιστορικό» στο να αγνοεί αστικά δικαιώματα και νομικές διαδικασίες, και προειδοποιεί ότι η κρίση της αστεγίας μπορεί να επιδεινωθεί.
Το εκτελεστικό διάταγμα επιβάλλει τη μεταφορά των αστέγων σε κέντρα που αφορούν την ψυχική υγεία και την απεξάρτηση, χωρίς όμως σαφή σχέδια για ενίσχυση ή διεύρυνση αυτών των εγκαταστάσεων, ούτε για αύξηση της διαθεσιμότητας οικονομικά προσιτής στέγης.
Τα στοιχεία του 2024 δείχνουν ότι ο αριθμός των αστέγων στις ΗΠΑ ξεπερνά τους 770.000, σημειώνοντας αύξηση κατά 18%, σύμφωνα με το Διυπηρεσιακό Συμβούλιο για την Αστεγία (Interagency Council on Homelessness). Από αυτούς, το 36% διαμένει σε δρόμους, οχήματα ή καταυλισμούς, σύμφωνα με τα επίσημα δεδομένα.
Το Εθνικό Κέντρο Νομικής Βοήθειας για τους Άστεγους (National Homelessness Law Center) εκτιμά πως το διάταγμα, σε συνδυασμό με περικοπές στη χρηματοδότηση της στέγασης και της υγείας, θα οδηγήσει σε ακόμη μεγαλύτερη αύξηση των αστέγων.
Το Κέντρο σημειώνει ότι η υποχρεωτική μεταφορά αστέγων σε κέντρα θεραπείας είναι «ανήθικη, αναποτελεσματική και παράνομη». Προειδοποιεί, επίσης, ότι το σχέδιο όχι μόνο θα αυξήσει τον αριθμό των αστέγων, αλλά θα στερήσει σημαντικούς πόρους από αυτούς που έχουν μεγαλύτερη ανάγκη στήριξης.
Κοινωνικές οργανώσεις προειδοποιούν πως το διάταγμα ενέχει τον κίνδυνο ποινικοποίησης της αστεγίας, εξαναγκάζοντας τους ανθρώπους να εγκαταλείψουν τους δημόσιους χώρους χωρίς εξασφάλιση στέγης.
Κοινωνιολόγοι και μελετητές επισημαίνουν ότι η κρίση των αστέγων στις ΗΠΑ πηγάζει, μεταξύ άλλων, από την αποδόμηση του συστήματος των ψυχιατρείων κατά τις δεκαετίες 1960-1970, χωρίς την αναγκαία κρατική στήριξη και χρηματοδότηση για τη φροντίδα αυτών των πολιτών σε κοινοτικό επίπεδο.
Έτσι, πολλοί με σοβαρά ψυχοκοινωνικά προβλήματα έμειναν τόσο χωρίς θεραπεία όσο και χωρίς στέγη.
Επιπλέον, η οξεία έλλειψη οικονομικά προσιτής στέγης, η αύξηση της φτώχειας και οι περικοπές σε προγράμματα δημόσιας βοήθειας θεωρούνται βασικές αιτίες που οδηγούν στην επιδείνωση του φαινομένου.
Σύμφωνα με το εκτελεστικό διάταγμα, προτεραιότητα για χορηγήσεις και χρηματοδοτήσεις δίνεται σε πόλεις που έχουν εφαρμόσει απαγορεύσεις για τους καταυλισμούς σε δημόσιους χώρους, τη χρήση ουσιών καθώς και τις καταλήψεις ακινήτων.
Παράλληλα, το διάταγμα περιορίζει τη χρηματοδότηση για την ίδρυση χώρων ελεγχόμενης χρήσης ουσιών.