Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή (ΕΕ) παρουσίασε την προηγούμενη εβδομάδα την κβαντική στρατηγική, με στόχο να καταστήσει την Ευρώπη ηγετική δύναμη παγκοσμίως στις κβαντικές τεχνολογίες έως το 2030.
Με τις πολιτικές που προτείνει, η στρατηγική αυτή φιλοδοξεί να δημιουργήσει ένα νέο «κβαντικό» οικοσύστημα με τους φορείς, τους ερευνητές και τις επιχειρήσεις που ασχολούνται αυτές τις τεχνολογίες να στοχεύουν στην ανάπτυξη σχετικών εφαρμογών πιο κοντά στην αγορά και οι οποίες θα προσδώσουν στην Ευρώπη ανταγωνιστική υπεροχή στους τομείς αυτούς.
Η έκδοση αυτή συνέπεσε με εκδήλωση που πραγματοποίησε το δίκτυο Prometheus (μέλος του οποίου είναι το Εργαστήριο Βιομηχανικής και Ενεργειακής Οικονομίας του ΕΜΠ) στο Ευρωκοινοβούλιο, στο πλαίσιο της οποίας παρουσιάστηκε κείμενο πολιτικής που συνυπογράψαμε (κεφάλαιο 4).
Το κείμενο αφορά ακριβώς στις στρατηγικές πρωτοβουλίες της Ευρώπης για την αντιμετώπιση κρίσιμων προκλήσεων και την αξιοποίηση ευκαιριών στους τομείς των ημιαγωγών (semiconductors) και της κβαντικής τεχνολογίας (quantum technologies).
Η ανάλυση καλύπτει πολλαπλές διαστάσεις, από τις πιέσεις ανταγωνιστικότητας και τα χρηματοδοτικά κενά έως τα ρυθμιστικά εμπόδια και τις δυσκολίες στη διασυνοριακή ολοκλήρωση των σχετικών εθνικών τομέων.
Όπως επισημαίνεται στην ανάλυση, το βιομηχανικό τοπίο της ΕΕ χαρακτηρίζεται από ισχυρή εξάρτηση από εξωτερικούς προμηθευτές ημιαγωγών και από ένα αναδυόμενο μεν, αλλά μάλλον κατακερματισμένο οικοσύστημα κβαντικής έρευνας.
Παρά τη μακροχρόνια ενασχόληση και τη σημαντική ερευνητική δραστηριότητα στον σχεδιασμό και την καινοτομία των ημιαγωγών, η Ευρώπη φαίνεται πως διατηρεί μια περιορισμένη παραγωγική ικανότητα και υπερβολική εξάρτηση από προμηθευτές της Ανατολικής Ασίας και των ΗΠΑ.
Ταυτόχρονα, οι κβαντικές τεχνολογίες, αν και με πολλά υποσχόμενες επαναστατικές εφαρμογές στην πληροφορική και τις επικοινωνίες, αντιμετωπίζουν προκλήσεις κυρίως σε ότι αφορά στο scale up, στην κλιμάκωση δηλαδή από εργαστηριακά πρωτότυπα σε εμπορικά βιώσιμες εφαρμογές βιομηχανικού επιπέδου.
Αυτές οι διαρθρωτικές αδυναμίες απαιτούν επείγουσες παρεμβάσεις πολιτικής που ευθυγραμμίζονται με ευρύτερες επιταγές στην ευρωπαϊκή βιομηχανική στρατηγική: κάλυψη χάσματος καινοτομίας με παγκόσμιους ανταγωνιστές, μείωση των εκπομπών άνθρακα στη βιομηχανία και ενίσχυση της στρατηγικής αυτονομίας.
Στο κείμενό μας επισημαίνονται οι βασικές υστερήσεις ανταγωνιστικότητας που επηρεάζουν και τα δύο οικοσυστήματα.
Στους ημιαγωγούς, βασικά μειονεκτήματα αφορούν στις παραγωγικές ικανότητες που βρίσκονται κυρίως εκτός της ΕΕ, τον κανονιστικό κατακερματισμό σε εθνικό επίπεδο και το σημαντικό χρηματοδοτικό κενό μεταξύ καινοτόμου έρευνας και παραγωγής βιομηχανικής κλίμακας.
Η εμπειρία των επιθετικών επιδοτήσεων και της βιομηχανικής υποστήριξης στην Ανατολική Ασία και τις ΗΠΑ έρχεται σε αντίθεση με τον τρέχοντα επενδυτικό προσανατολισμό της ΕΕ, ο οποίος παραμένει ανεπαρκής και ατελής για την κλιμάκωση των σχετικών πρωτοτύπων σε μαζική παραγωγή.
Όσον αφορά τις κβαντικές τεχνολογίες, επίσης υπάρχουν παρόμοιες προκλήσεις χρηματοδότησης. Αν και η πρώιμη έρευνα σε κβαντικούς τομείς χρηματοδοτήθηκε ικανοποιητικά μέσω διάφορων Ταμείων στην Ευρώπη, υπάρχει ακόμα σημαντικό έλλειμμα στην υποστήριξη περισσότερων βιομηχανικών εφαρμογών.
Σαφώς πρόκειται για τομείς που χαρακτηρίζονται από υψηλό κίνδυνο, προκλήσεις σε αναδυόμενες αγορές, αλλά και αβεβαιότητα ως προς την έκβαση των ερευνητικών προσπαθειών.
Απαιτούνται δηλαδή αρκετοί πόροι και προσπάθεια για να τελεσφορήσουν σε ένα ικανοποιητικό επίπεδο ωριμότητας οι σχετικές εφαρμογές που αναπτύσσονται σε πιλοτικό επίπεδο και εργαστηριακή κλίμακα.
Αυτό επιδεινώνει σαφώς τα ζητήματα χρηματοδότησης, ενώ οι τάσεις εθνικού προστατευτισμού που αναδύονται όλο και συχνότερα και στην Ευρώπη απειλούν να κατακερματίσουν ακόμα περισσότερο τις σχετικές ερευνητικές προσπάθειες αντί να προωθήσουν ένα ενοποιημένο οικοσύστημα καινοτομίας σε επίπεδο ΕΕ.
Επιπλέον, και οι δύο τομείς αντιμετωπίζουν έλλειψη ταλέντου και σχετικών δεξιοτήτων, υπογραμμίζοντας την ανάγκη για εκτεταμένες πανευρωπαϊκές επενδύσεις στην εκπαίδευση STEM, την αναβάθμιση των δεξιοτήτων και την καλύτερη κινητικότητα ερευνητών μεταξύ χωρών. Απαιτούν τελικά μια πραγματική ενιαία αγορά και σε επίπεδο ερευνητών!
Η πράξη της ΕΕ για τα μικροκυκλώματα είναι επίσης μια εμβληματική πρωτοβουλία για την ενίσχυση της παραγωγικής ικανότητας και της καινοτομίας της Ευρώπης στους ημιαγωγούς.
Η πράξη αυτή, φιλοδοξεί να μοχλεύσει σημαντικά κεφάλαια δημόσιου-ιδιωτικού τομέα και υποστηρικτικές κανονιστικές μεταρρυθμίσεις για τον εξορθολογισμό των διαδικασιών αδειοδότησης και την εναρμόνιση των εθνικών κανονισμών.
Οι μεταρρυθμίσεις αυτές αποσκοπούν στην επιτάχυνση της δημιουργίας υπερσύγχρονων εγκαταστάσεων παραγωγής, οι οποίες είναι ζωτικής σημασίας για τη μείωση των εξωτερικών εξαρτήσεων και την ενίσχυση των ικανοτήτων παραγωγής εντός της ΕΕ μέσω κοινοπραξιών δημόσιου-ιδιωτικού τομέα.
Παράλληλα, η εμβληματική πρωτοβουλία για τις κβαντικές τεχνολογίες, μαζί με την κβαντική στρατηγική που ανακοινώθηκε και την επικείμενη κβαντική πράξη της ΕΕ, επιδιώκει να μετατρέψει τη σχετική έρευνα αιχμής σε βιομηχανικές εφαρμογές, υψηλότερης κλίμακας.
Μια σημαντική πτυχή της στρατηγικής έγκειται στην αξιοποίηση του Clean Industrial Deal. Αν και αυτό επικεντρώνεται κυρίως στην απαλλαγή των ενεργοβόρων βιομηχανιών από τις εκπομπές CO2, οι αρχές της συμφωνίας για τεχνικές παραγωγής χαμηλών εκπομπών άνθρακα, η ανακύκλωση υλικών και οι πρακτικές κυκλικής οικονομίας προσφέρουν σημαντικές συνέργειες και στην κατασκευή ημιαγωγών και κβαντικών εφαρμογών.
Σε συνδυασμό με την ψηφιακή καινοτομία, η ΕΕ στοχεύει στη δημιουργία ενός τοπίου πολιτικής που όχι μόνο μειώνει το λειτουργικό κόστος και το περιβαλλοντικό αποτύπωμα, αλλά και να ενισχύει τη συνολική βιομηχανική ανταγωνιστικότητα.
Πάντως και εδώ επισημαίνεται η ανάγκη για απλούστευση του κανονιστικού πλαισίου που φαίνεται να συνιστά τον ακρογωνιαίο λίθο για την επιτάχυνση της βιομηχανικής κλιμάκωσης.
Σήμερα η Ευρώπη πάσχει από πολύπλοκα και ποικίλα ρυθμιστικά περιβάλλοντα μεταξύ των κρατών μελών που τελικά καθυστερούν την αδειοδότηση και εμποδίζουν τις επενδύσεις σε νέες εγκαταστάσεις παραγωγής.
Είναι απόλυτη ανάγκη η θέσπιση ενός ενοποιημένου, ευέλικτου κανονιστικού πλαισίου που να τυποποιεί την ασφάλεια, την περιβαλλοντική συμμόρφωση και τον διασυνοριακό συντονισμό, εξορθολογίζοντας έτσι την καινοτομία όχι μόνο στους τομείς των ημιαγωγών και των κβαντικών προϊόντων, αλλά σε ολόκληρο το βιομηχανικό οικοσύστημα της ΕΕ.
Τι έχουμε λοιπόν μπροστά μας σήμερα: Η πρόοδος στην κατασκευή ημιαγωγών αναμένεται να επηρεάσει σημαντικά άλλους ψηφιακούς τομείς, όπως η τεχνητή νοημοσύνη, το διαδίκτυο των πραγμάτων και η αυτόνομη κινητικότητα, απελευθερώνοντας νέες δυνατότητες και προωθώντας καινοτόμες εφαρμογές.
Ομοίως, ο καθορισμός σαφών σημείων αναφοράς για κβαντικές τεχνολογίες είναι επιτακτικός για να διασφαλιστεί ότι τα τεχνολογικά επιτεύγματα μεταφράζονται σε κλιμακούμενες βιομηχανικές λύσεις με απτό οικονομικό αντίκτυπο. Δυστυχώς οι γεωπολιτικές εξελίξεις έχουν μια δυναμική συνεχών προκλήσεων.
Οι εξαρτήσεις από την εξωτερική αγορά, οι ρυθμιστικές ανισότητες και οι μεταβαλλόμενες διεθνείς συμμαχίες τελικά διαμορφώνουν ένα σύνθετο παγκόσμιο τοπίο που απαιτεί συνεχή επαγρύπνηση και προσπάθεια.
Η ΕΕ πρέπει να δείξει μεγαλύτερη ευελιξία στις πολιτικές της ώστε αμβλύνει τους κινδύνους που συνδέονται με τα τρωτά σημεία της παγκόσμιας αλυσίδας εφοδιασμού και τις εξελισσόμενες διεθνείς εμπορικές σχέσεις, και να διασφαλίσει τελικά τη στρατηγική αυτονομία της.
Συνεπώς απαιτούνται ολοκληρωμένες πολιτικές που να στηρίζουν τόσο τα οικοσυστήματα ημιαγωγών όσο και τα κβαντικά οικοσυστήματα. Πρέπει να αντιμετωπίσουμε πιο εμφατικά και τολμηρά τις προκλήσεις ανταγωνιστικότητας, ενισχύοντας τη χρηματοδότηση, αλλά και φροντίζοντας τα ρυθμιστικά πλαίσια.
Με αυτόν τον τρόπο η ΕΕ μπορεί να διασφαλίσει τη βιομηχανική αυτονομία της, να ενισχύσει την ψηφιακή καινοτομία και να διεκδικήσει μια νέα ηγετική θέση στην προηγμένη μεταποίηση.
* Άγγελος Τσακανίκας, Καθηγητής Καινοτομίας και Επιχειρηματικότητας ΕΜΠ, Διευθυντής ΕΒΕΟ, Επικεφαλής Γραφείου Μεταφοράς Τεχνολογίας. Δρ. Πέτρος Δήμας, Μεταδιδακτορικός Ερευνητής Εργαστηρίου Βιομηχανικής και Ενεργειακής Οικονομίας (ΕΒΕΟ-ΕΜΠ), Εντεταλμένος διδάσκων, Τμήμα Μηχανικών Οικονομίας και Διοίκησης Πολυτεχνικής Σχολής Πανεπιστημίου Αιγαίου.
Ακολουθήστε το Business Daily στο Google news
