Η πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν, απέστειλε επιστολή προς τους ηγέτες των κρατών μελών ενόψει της Συνόδου Κορυφής, παρουσιάζοντας την τρέχουσα κατάσταση στο μεταναστευτικό και τις προτεραιότητες της Ευρωπαϊκής Ένωσης.
Σύμφωνα με την επιστολή, η ΕΕ συνεχίζει να υλοποιεί μια συνεκτική στρατηγική για τη μετανάστευση, βασισμένη στην ισορροπία μεταξύ δικαιοσύνης και ελέγχου, καθώς και στην κοινή ευθύνη και αλληλεγγύη των κρατών μελών. Παράλληλα, δίνεται έμφαση στη συνεργασία με χώρες εταίρους.
Η φον ντερ Λάιεν σημειώνει ότι "ο αριθμός των παράνομων διελεύσεων των συνόρων μειώθηκε περαιτέρω κατά περισσότερο από ένα τέταρτο σε σύγκριση με το 2024", αποδίδοντας το αποτέλεσμα στις κοινές δράσεις για την αποτροπή παράτυπων αναχωρήσεων, τη διάρρηξη του επιχειρηματικού μοντέλου των διακινητών και τη διασφάλιση ταχέων και αποτελεσματικών επιστροφών.
Επισημαίνει, ωστόσο, την ανάγκη περαιτέρω ενίσχυσης των μέτρων, λόγω της αύξησης των παράτυπων διελεύσεων στην Κεντρική και Δυτική Μεσόγειο τους τελευταίους μήνες.
Με έξι μήνες να απομένουν μέχρι την εφαρμογή του Συμφώνου για τη Μετανάστευση και το 'Ασυλο, η επιστολή υπογραμμίζει ως προτεραιότητα την ολοκλήρωση όλων των βασικών δομικών στοιχείων.
Παρά τη σταθερή πρόοδο, παραμένει σημαντικό έργο όσον αφορά την ετοιμότητα του Eurodac, τη λειτουργία των διαδικασιών στα σύνορα και τη διασφάλιση επαρκών δυνατοτήτων υποδοχής σε όλα τα κράτη μέλη. Η επιτυχία του Συμφώνου εξαρτάται από τη σωστή ισορροπία μεταξύ αλληλεγγύης και ευθύνης.
Παράλληλα, η ΕΕ ενισχύει τις προσπάθειες κατά της λαθροδιακίνησης μεταναστών μέσω της Παγκόσμιας Συμμαχίας, δίνοντας έμφαση στη διαδικτυακή διάσταση και στη στρατηγική "ακολούθησε το χρήμα". Προετοιμάζεται νέο σύστημα κυρώσεων κατά των διακινητών, ενώ σημαντική είναι και η συνεργασία με το Ηνωμένο Βασίλειο.
Η φον ντερ Λάιεν επισημαίνει ότι η αυξημένη αποτελεσματικότητα των επιστροφών αποτελεί απαραίτητη προϋπόθεση για ένα λειτουργικό και αξιόπιστο σύστημα διαχείρισης της μετανάστευσης. Με το μέσο ποσοστό επιστροφών στην ΕΕ να βρίσκεται στο 24%, θεωρείται αναγκαίο ένα ισχυρότερο κοινό νομικό πλαίσιο και εντατικοποιημένα επιχειρησιακά μέτρα.
Ο προτεινόμενος Κανονισμός για ένα κοινό ευρωπαϊκό σύστημα επιστροφών εισάγει σημαντικά κοινά στοιχεία, όπως η Ευρωπαϊκή Εντολή Επιστροφής και οι κόμβοι επιστροφής, καθώς και αυστηρότερους κανόνες διαχείρισης περιπτώσεων διαφυγής και ασφάλειας.
Η εφαρμογή του Συμφώνου, μέσω της νέας διαδικασίας επιστροφής στα σύνορα, αναμένεται να αλλάξει ποιοτικά τη διαχείριση των εξωτερικών συνόρων. Αυτό θα πρέπει να συνοδευτεί από ενίσχυση των συμπράξεων με τρίτες χώρες, ώστε να διασφαλιστεί ένα βιώσιμο σύστημα.
Η Frontex εντείνει τις επιχειρήσεις επιστροφών, υποστηρίζοντας την επιστροφή σχεδόν 6.000 υπηκόων τρίτων χωρών τον Σεπτέμβριο του 2025, κυρίως μέσω εθελοντικών επιστροφών.
Ειδική αναφορά γίνεται στις επιστροφές προς πολιτικά ευαίσθητες χώρες, όπως το Αφγανιστάν, που αντιμετωπίζει σοβαρές ανθρωπιστικές και ανθρωπίνων δικαιωμάτων προκλήσεις. Απαιτείται συντονισμένη προσέγγιση σε επίπεδο ΕΕ, με ιδιαίτερη έμφαση στην ασφάλεια.
"Μεταξύ Δεκεμβρίου 2024 και Νοεμβρίου 2025, πάνω από 1,2 εκατομμύριο Σύροι επέστρεψαν στη χώρα τους και 1,9 εκατ. εσωτερικά εκτοπισμένα άτομα στον τόπο καταγωγής τους.
Η ΕΕ, σε συνεργασία με την UNHCR, υποστηρίζει ασφαλείς, αξιοπρεπείς και βιώσιμες επιστροφές και την επανένταξη των επιστρεφόντων, μέσω πιλοτικού διασυνοριακού προγράμματος 80 εκατ. ευρώ στον Λίβανο και τη Συρία".
Η συνεργασία με την Τουρκία στο μεταναστευτικό παραμένει ενεργή, σύμφωνα με τα Συμπεράσματα του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου. Η Επιτροπή στηρίζει την πλήρη εφαρμογή της Δήλωσης ΕΕ-Τουρκίας και της συμφωνίας επανεισδοχής με όλα τα κράτη μέλη.
Το πακέτο 1,15 δισ. ευρώ που εγκρίθηκε στις 15 Δεκεμβρίου ενισχύει τη στήριξη προς την Τουρκία για την κάλυψη βασικών αναγκών προσφύγων και τη διαχείριση της μετανάστευσης, καθώς και την ενίσχυση των δυνατοτήτων διαχείρισης συνόρων και την προώθηση βιώσιμων εθελοντικών επιστροφών στη Συρία.
Αυτό περιλαμβάνει έργο 150 εκατ. ευρώ με την UNHCR στη Συρία και συνιστώσα χρηματικής βοήθειας 60 εκατ. ευρώ. Συνεχίζεται επίσης η συνεργασία για την καταπολέμηση της λαθροδιακίνησης με τουρκικές αρχές και αεροπορικές εταιρείες, με στόχο την αντιμετώπιση της χρήσης εμπορικών μέσων μεταφοράς για παράνομη μετανάστευση προς την ΕΕ.
Η ΕΕ ενισχύει την εξωτερική διάσταση της μεταναστευτικής πολιτικής με στενή συνεργασία με χώρες της Νότιας και Κεντρικής Μεσογείου, της Βόρειας Αφρικής και των Δυτικών Βαλκανίων. Η εταιρική σχέση ΕΕ-Ιορδανίας εστιάζει στη διαχείριση της μετανάστευσης και τη στήριξη προσφύγων, με χρηματοδότηση 240 εκατ. ευρώ για κοινωνική βοήθεια και βιώσιμες λύσεις για Σύρους πρόσφυγες.
Παράλληλα, η συνεργασία με την Αίγυπτο περιλαμβάνει διαχείριση συνόρων, καταπολέμηση λαθροδιακίνησης, υποστήριξη ευάλωτων κοινοτήτων, επιστροφές και νόμιμες οδούς κινητικότητας. Το Σύμφωνο για τη Μεσόγειο προωθεί μια ολιστική προσέγγιση, με στόχο την αποτροπή παράνομης μετανάστευσης και την προστασία προσφύγων.
Η ΕΕ ενισχύει επίσης τη συνεργασία με Τυνησία, Μαρόκο, Μαυριτανία και Σενεγάλη για τη διαχείριση της μετανάστευσης, την προστασία μεταναστών, την καταπολέμηση της λαθροδιακίνησης και τις εθελοντικές επιστροφές, με σημαντική χρηματοδότηση και επιχειρήσεις επιστροφών.
Προτεραιότητα αποτελεί και η ενίσχυση της νόμιμης κινητικότητας ταλέντων μέσω των Εταιρικών Σχέσεων Ταλέντων και της Ενιαίας Δεξαμενής Ταλέντων της ΕΕ, για την προσέλκυση φοιτητών, ερευνητών και ειδικευμένων εργαζομένων.
Η ΕΕ συνεχίζει να ενισχύει τους κανόνες για τον Ευρωπαϊκό Οργανισμό Συνοριοφυλακής και Ακτοφυλακής και να αντιμετωπίζει τις αυξανόμενες προκλήσεις της εργαλειοποίησης της μετανάστευσης.
Στόχος είναι η προστασία των συνόρων και η εσωτερική ασφάλεια, ενώ προετοιμάζεται η Στρατηγική της ΕΕ για τη Μετανάστευση και το Άσυλο για την επόμενη πενταετία, με έμφαση στην ενίσχυση της συνοχής και την προώθηση καινοτόμων λύσεων σε ευρωπαϊκό επίπεδο.