Μια δύσκολη αποστολή θα έχει τους επόμενους μήνες το οικονομικό επιτελείο της κυβέρνησης, για να αποτρέψει τον «ξαφνικό θάνατο» έργων του Ταμείου Ανάκαμψης μετά το τέλος του 2026. Καλείται να προχωρήσει στην τελευταία και πιο κρίσιμη αναθεώρηση των προγραμμάτων, βάζοντας νυστέρι σε όσα κρίνεται ότι έχουν υψηλό κίνδυνο να μην ολοκληρωθούν πριν τη λήξη της προγραμματικής περιόδου, κάτι που συνεπάγεται και ακύρωση της χρηματοδότησής τους.
Μεταφέροντας τα μηνύματα από τις Βρυξέλλες, σχετικά με την υλοποίηση των προγραμμάτων του Ταμείου Ανάκαμψης, ο Ντέκλαν Κοστέλο, Αναπληρωτής Γενικός Διευθυντής για Οικονομικές και Χρηματοοικονομικές Υποθέσεις της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, τόνισε χθες, μιλώντας σε συζήτηση που οργάνωσαν η Κομισιόν και το ΙΟΒΕ, ότι η προθεσμία ολοκλήρωσης των έργων, στο τέλος του 2026, είναι αυστηρή, αποκλείοντας κάθε ενδεχόμενη παράτασης.
Εξαρχής ήταν γνωστό ότι δεν θα υπήρχαν πολλά περιθώρια χρονικής επέκτασης του Ταμείου Ανάκαμψης, παρά τις σοβαρές διαχειριστικές δυσκολίες που αντιμετωπίζουν τα περισσότερα κράτη μέλη. Ο αναπληρωτής υπουργός Εθνικής Οικονομίας και Οικονομικών, Νίκος Παπαθανάσης, έχει τονίσει, μιλώντας στο BD, ότι η κυβέρνηση εργάζεται με βάση αυτήν την προθεσμία και δεν προτίθεται να ζητήσει παράταση.
Ωστόσο, οι δηλώσεις του Ντ. Κοστέλο έχουν βαρύτητα σε αυτή τη χρονική συγκυρία, καθώς καθιστούν σαφές ότι δεν πρόκειται να συζητηθούν αιτήματα ορισμένων χωρών για παράταση, με πρώτη την Ουγγαρία, που άργησε να αρχίσει το δικό της πρόγραμμα λόγω της επιβολής κυρώσεων για παραβάσεις σε θέματα κράτους δικαίου. Όπως ξεκαθάρισε το ανώτερο στέλεχος της Κομισιόν, για την έγκριση παράτασης απαιτείται ομοφωνία των κρατών μελών και έγκριση από αρκετά εθνικά κοινοβούλια.
Υπενθυμίζεται ότι η Γερμανία εξαρχής είχε θέσει ως όρο για την έγκριση κοινού δανεισμού για το Ταμείο Ανάκαμψης, έναν όρο που έθεσε και το Συνταγματικό Δικαστήριο της χώρας, ότι το πρόγραμμα θα είναι προσωρινό και με καθορισμένη ημερομηνία λήξης. Έτσι, είναι πρακτικά αδύνατο για τη νέα κυβέρνηση που αναμένεται να σχηματισθεί στο Βερολίνο μετά τις προσεχείς εκλογές, να συζητήσει για παράταση.
Εξάλλου, αυτή την περίοδο έχουν αλλάξει οι προτεραιότητες της Ευρώπης, λόγω των εξελίξεων στον πόλεμο στην Ουκρανία και στις σχέσεις με τη νέα διοίκηση Τραμπ, που επιβάλλουν στα κράτη μέλη να συζητήσουν τη χρηματοδότηση αμυντικών προγραμμάτων -στο τραπέζι έχει πέσει η ιδέα της συγκρότησης ειδικού ταμείου για την άμυνα με «δύναμη πυρός» πολλών εκατοντάδων δισ. ευρώ. Σε αυτό το πλαίσιο, είναι πολιτικά εξαιρετικά δύσκολο να συζητηθεί παράταση του Ταμείου Ανάκαμψης.
Το μεγάλο «ξεσκαρτάρισμα»
Σύμφωνα με όσα τόνισε χθες ο Ντέκλαν Κοστέλο, το πέμπτο χρηματοδοτικό αίτημα της Ελλάδας που εξετάζεται αυτή την περίοδο από την Κομισιόν δεν αναμένεται να συναντήσει δυσκολίες στην έγκρισή του. Όμως, υπάρχουν δύο μεγάλες προκλήσεις στον ορίζοντα.
Μέσα στη διετία 2025 - 2026 συγκεντρώνεται ο μεγαλύτερος όγκος οροσήμων του προγράμματος, κάτι που σημαίνει ότι θα πέσει πολύ μεγάλο βάρος στην κυβέρνηση και τη δημόσια διοίκηση. Θα πρέπει να εκπληρωθούν 240 ορόσημα επί συνόλου 371, δηλαδή τα 2/3 των οροσήμων.
Όπως έχει σημειώσει σε ανάλυσή της η Eurobank, «το νέο ΕΣΑΑ που υπέβαλε η Ελλάδα τον Ιουλ-23 και εγκρίθηκε στην τελική του μορφή –μετά από νέες μικρές τροποποιήσεις– τον Ιουλ-24, ήταν αρκετά πιο οπισθοβαρές από το αρχικό, τόσο ποσοτικά όσο και ποιοτικά –όπως εξάλλου και τα αναθεωρημένα ΕΣΑΑ των περισσότερων χωρών.
Σύμφωνα με το Ευρωπαϊκό Ελεγκτικό Συνέδριο, το 95% των επενδύσεων και πάνω από το 60% των μεταρρυθμίσεων του σχεδίου "Ελλάδα 2.0" είναι προγραμματισμένες να ολοκληρωθούν κατά το δεύτερο μισό της προγραμματικής περιόδου, δηλαδή κατά την τριετία 2024–2026.
Επιπρόσθετα, οι επενδύσεις και οι μεταρρυθμίσεις αυτές δεν είναι μόνο περισσότερες αριθμητικά, αλλά είναι και οι πιο σημαντικές για τη μελλοντική πορεία της οικονομίας και παράλληλα οι πιο απαιτητικές. Κατά την πρώτη τριετία, τα περισσότερα ορόσημα αφορούσαν την ψήφιση νόμων, την εκπόνηση σχεδίων και μελετών και την προκήρυξη διαγωνισμών κατά τη δεύτερη τριετία, αφορούν την εφαρμογή των μεταρρυθμίσεων, την ολοκλήρωση των έργων, ενώ υπεισέρχεται και η επίτευξη ποσοτικά μετρήσιμων στόχων».
Σε αυτό το πλαίσιο, όπως τόνισε ο Ντ. Κοστέλο, θα έχει ιδιαίτερη σημασία για να καταφέρει η Ελλάδα να αποφύγει τον «ξαφνικό θάνατο» προγραμμάτων η τελευταία αναθεώρηση που θα γίνει πολύ σύντομα, η δεύτερη και τελευταία μεγάλη αναθεώρηση στη διάρκεια του προγράμματος -η πρώτη έγινε το 2023.
Αυτή η διαδικασία θα πρέπει να ολοκληρωθεί τον Απρίλιο και ήδη βρίσκονται σε εξέλιξη συζητήσεις με την Κομισιόν. Θα πρέπει να εντοπισθούν έγκαιρα όλα τα έργα που έχουν υψηλό κίνδυνο να μην ολοκληρωθούν πριν το τέλος του 2026 και να κατευθυνθούν οι χρηματοδοτήσεις τους σε άλλα, με καλύτερες πιθανότητες έγκαιρης ολοκλήρωσης, τα οποία βεβαίως θα μπορούν να ενταχθούν στους άξονες του Ταμείου Ανάκαμψης.
Βασικός κίνδυνος για την οικονομία
Όσον αφορά τη μέχρι τώρα εκτέλεση των προγραμμάτων του Ταμείου Ανάκαμψης, η Τράπεζα της Ελλάδος παρουσίασε στο τελευταίο, αγγλόφωνο οικονομικό της δελτίο την εικόνα που σχηματίσθηκε ως το τέλος του 2024, σημειώνοντας ότι τα κονδύλια απορροφώνται, αλλά το πρόγραμμα γίνεται πιο οπισθοβαρές.
Εξάλλου, στην τελευταία έκθεση για τη Νομισματική Πολιτική, η ΤτΕ είχε τονίσει ότι ο χαμηλότερος του αναμενομένου ρυθμός απορρόφησης και αξιοποίησης των κονδυλίων του Μηχανισμού Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας περιλαμβάνεται ανάμεσα στους βασικότερους κινδύνους για την οικονομία το 2025.
«Η αποτελεσματική αξιοποίηση των πόρων του Μηχανισμού Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας είναι καθοριστικός παράγοντας για την υλοποίηση των αναγκαίων μεταρρυθμίσεων, την προώθηση της έρευνας και της καινοτομίας, καθώς και για την κάλυψη του επενδυτικού κενού της ελληνικής οικονομίας», τόνιζε η ΤτΕ..
«Η επίτευξη αυτών των στόχων είναι απαραίτητη προϋπόθεση για τη διαχρονική διαφύλαξη της δημοσιονομικής αξιοπιστίας, στο πλαίσιο των νέων κανόνων δημοσιονομικής διακυβέρνησης, αλλά και για την περαιτέρω βαθμιαία βελτίωση της πιστοληπτικής διαβάθμισης της χώρας και την ενίσχυση της βιωσιμότητας του δημόσιου χρέους».
Στην τελευταία ενημέρωση, η ΤτΕ σημειώνει σχετικά με την απορρόφηση ότι:
- Η Ελλάδα προοδεύει ικανοποιητικά σε σύγκριση με τα άλλα κράτη μέλη, όσον αφορά τις εισπράξεις του RRF με βάση την επιτυχή ολοκλήρωση των αντίστοιχων οροσήμων και στόχων. Μέχρι στιγμής, η Ελλάδα έχει λάβει 18,2 δισ. ευρώ από τον Μηχανισμό Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας (8,6 δισ. ευρώ για επιχορηγήσεις και 9,6 ευρώ για δάνεια, δηλαδή το 51% του συνολικού κονδυλίου των 36 δισ. ευρώ. Είναι μεταξύ των κορυφαίων χωρών και πάνω από τον μέσο όρο της ΕΕ και έχει ολοκληρώσει επιτυχώς το 28% των συνολικών ορόσημων.
- Τον Δεκέμβριο του 2024 η Ελλάδα υπέβαλε την 5η αίτηση πληρωμής συνολικού ύψους 3,1 δισ. ευρώ (εκ των οποίων 1,3 δισ. ευρώ για επιχορηγήσεις και 1,8 δισ. ευρώ για δάνεια). Συμπεριλαμβανομένου αυτού του ποσού, η Ελλάδα θα έχει λάβει συνολικά 21,3 δισ. ευρώ ή το 64% του συνολικού χρηματοδοτικού φακέλου, έχοντας ολοκληρώσει επιτυχώς το 36% των συνολικών οροσήμων.
Όσον αφορά την εκτέλεση του προγράμματος, η ΤτΕ επισημαίνει πως:
- Η δανειακή συνιστώσα (υπογραφή συμβάσεων) εξελίσσεται σε γενικές γραμμές σύμφωνα με το αρχικό χρονοδιάγραμμα.
- Ωστόσο, η συνιστώσα των επιχορηγήσεων (εκτέλεση πληρωμών) έχει καθυστερήσει περισσότερο από ό,τι είχε αρχικά προβλεφθεί, κυρίως λόγω του μεγαλύτερου διοικητικού φόρτου από ό,τι αναμενόταν αρχικά, όπως παρατηρήθηκε επίσης στις περισσότερες χώρες της ΕΕ.
Ειδικότερα:
Επιχορηγήσεις: Από συνολικό κονδύλιο ύψους 18,2 δισ. ευρώ, οι εκταμιεύσεις από την ΕΕ ανέρχονται σε 8,6 δισ. ευρώ. Μέχρι τον Σεπτέμβριο του 2024, 4,6 δισ. ευρώ είχαν εκταμιευθεί στους τελικούς δικαιούχους. Άλλα 4,3 δισ. ευρώ έχουν μεταφερθεί από το κράτος σε άλλους φορείς εντός και εκτός της γενικής κυβέρνησης έως τον Ιανουάριο του 2025.
Δάνεια: Επί συνολικού κονδυλίου 17,7 δισ. ευρώ, οι ταμειακές εισπράξεις από την ΕΕ ανέρχονται σε 9,6 δισ. ευρώ. Μέχρι τον Ιανουάριο του 2025 είχαν εκταμιευθεί 3,2 δισ. ευρώ στους τελικούς δικαιούχους. Τα συμβασιοποιημένα έργα ανέρχονται σε 6,7 δισ. ευρώ.
Ακολουθήστε το Business Daily στο Google news
