«Χρυσάφι» στα θερμοκήπια: Γιατί έρχονται επενδύσεις 600 εκατ. ευρώ

Με το βλέμμα στραμμένο στην ενίσχυση της ανταγωνιστικότητας του αγροτικού τομέα και την προσαρμογή στις ολοένα πιο έντονες προκλήσεις της κλιματικής αλλαγής, η Ελλάδα επιδιώκει να διεκδικήσει πρωταγωνιστικό ρόλο στον τομέα των θερμοκηπιακών καλλιεργειών σε ευρωπαϊκό επίπεδο.

Στην κατεύθυνση αυτή, τίθεται σε εφαρμογή στις 23 Ιουνίου το Εθνικό Πρόγραμμα Ανάπτυξης Θερμοκηπιακών Καλλιεργειών ύψους 600 εκατ. ευρώ. 

Όπως τόνισε μάλιστα χθες ο υπουργός Αγροτικής Ανάπτυξης Κώστας Τσιάρας, στο πλαίσιο της παρουσίασης της νέας μελέτης του Ιδρύματος Οικονομικών και Βιομηχανικών Ερευνών (ΙΟΒΕ) με τίτλο «Η Θερμοκηπιακή Γεωργία Εκτός Εδάφους στην Ελλάδα Προκλήσεις, προοπτικές και οι περιπτώσεις της Στερεάς και Βόρειας Ελλάδας», «στόχος μας δεν είναι η ενίσχυση αποσπασματικών δράσεων, αλλά η δημιουργία ενός νέου, δυναμικού πυλώνα για την ελληνική γεωργία — με τεχνολογία, εξωστρέφεια και βιωσιμότητα. Η ελληνική γεωργία του 2030 δεν θα αρκείται στις επιδοτήσεις. Θα δημιουργεί αξία, θα φέρνει εισόδημα και θα κρατά τους νέους στον τόπο τους. Με σχέδιο, τεκμηρίωση και συνεργασία, χτίζουμε το μέλλον της ελληνικής παραγωγής. Το μέλλον είναι θερμοκηπιακό — και είναι δικό μας».

Όπως τονίστηκε στη μελέτη του ΙΟΒΕ, ήδη οι θερμοκηπιακές καλλιέργειες θεωρούνται από τις πιο δυναμικές μορφές αγροτικής δραστηριότητας, ικανές να προσφέρουν λύσεις απέναντι στα προβλήματα που δημιουργεί η κλιματική κρίση, προσφέροντας σταθερότερες αποδόσεις και μικρότερη εξάρτηση από τις καιρικές συνθήκες.

Η παραδοσιακή υπαίθρια γεωργία αντιμετωπίζει σημαντικές προκλήσεις που αφορούν, μεταξύ άλλων, τα ακραία φαινόμενα που συνδέονται με την κλιματική αλλαγή, όπως οι ισχυρές βροχοπτώσεις και οι υψηλές θερμοκρασίες για παρατεταμένες χρονικές περιόδους, φαινόμενα που θέτουν σε κίνδυνο μεγάλο μέρος της γεωργικής παραγωγής, τόσο βραχυπρόθεσμα όσο και μακροπρόθεσμα. 

Στο απαιτητικό αυτό περιβάλλον η θερμοκηπιακή γεωργία μπορεί να συμβάλει στη θωράκιση της αγροτικής παραγωγής έναντι των ακραίων φαινομένων αλλά και στη δραστική βελτίωση της παραγωγικότητας με τη χρήση νέων τεχνολογιών και μεθόδων.

Τι είναι η υδροπονία

Η υδροπονία ή Θερμοκηπιακή Γεωργία Εκτός Εδάφους (ΘΓΕΕ) αποτελεί μορφή γεωργίας ελεγχόμενου περιβάλλοντος, στην οποία τα φυτά αναπτύσσονται χωρίς έδαφος, αξιοποιώντας υποστρώματα και παροχή θρεπτικών διαλυμάτων. 

Η τεχνολογία αυτή ενσωματώνεται κυρίως σε θερμοκήπια, εξοπλισμένα με αισθητήρες και αυτοματισμούς, ενισχύοντας σημαντικά την αποδοτικότητα και μειώνοντας την κατανάλωση φυσικών πόρων. 

Σύμφωνα με τη μελέτη του ΙΟΒΕ τα βασικά πλεονεκτήματα της υδροπονίας είναι:
   • Αυξημένη παραγωγικότητα
   • Περιβαλλοντική βιωσιμότητα: Εξοικονόμηση νερού (έως 90%), δραστική μείωση χρήσης αγροχημικών και αποφυγή μόλυνσης υπογείων υδάτων, κυκλικότητα
   • Προστασία καλλιεργειών από ακραίες καιρικές συνθήκες και ασθένειες
   • Ευελιξία: Δυνατότητα παραγωγής σε αστικές και μη παραγωγικές περιοχές, και καλλιέργεια εκτός εποχής

Ωστόσο εντοπίζονται και σημαντικές προκλήσεις:
   • Υψηλό κόστος αρχικής επένδυσης για εξοπλισμό και υποδομές
   • Υψηλές ενεργειακές ανάγκες για θέρμανση, ψύξη, φωτισμό και αυτοματισμούς
   • Ανάγκη εξειδικευμένης τεχνογνωσίας και ανθρώπινου δυναμικού
   • Δυσκολία για μικρούς παραγωγούς με χαμηλή οικονομική δυνατότητα

Η κατάσταση των θερμοκηπίων στην Ελλάδα

Στην Ελλάδα, το 2023 τα θερμοκήπια κάλυπταν το 52% των καλλιεργούμενων εκτάσεων για νωπά λαχανικά, συμβάλλοντας στην παραγωγή περίπου του 80% αυτών των προϊόντων. Η Ελλάδα σήμερα, σε σύνολο 28,2 εκατ. στρεμμάτων καλλιεργούμενης γης, διαθέτει 48.720 στρέμματα με θερμοκήπια. Συγκριτικά, η Ολλανδία – χώρα αντίστοιχου μεγέθους – διαθέτει περίπου 120.000 στρέμματα θερμοκηπίων, ενώ η Τουρκία ξεπερνά τα 800.000 στρέμματα.

Οι βασικές καλλιέργειες που αναπτύσσονται σε θερμοκήπια περιλαμβάνουν την ντομάτα (46% της παραγωγής), το αγγούρι, τη φράουλα, την πιπεριά και το μαρούλι. Ωστόσο, η παραγωγικότητα των ελληνικών θερμοκηπίων παραμένει αισθητά χαμηλότερη συγκριτικά με άλλες χώρες, όπως η Ολλανδία και η Πολωνία. Ενδεικτικά, η μέση απόδοση της ντομάτας στην Ελλάδα ανέρχεται σε 11,5 τόνους ανά στρέμμα, τη στιγμή που στην Πολωνία φτάνει τους 49,8 τόνους.

Επίσης η συνολική αξία της παραγωγής νωπών κηπευτικών στη χώρα ξεπέρασε τα 1,64 δισ. ευρώ, με τα θερμοκήπια να ακολουθούν ανοδική πορεία. Παρά το γεγονός ότι το εμπορικό ισοζύγιο παραμένει θετικό, οι εξαγωγές είναι περιορισμένες σε σχέση με ανταγωνιστικές χώρες όπως η Ισπανία και η Ολλανδία. 

Η εκτιμώμενη συνεισφορά των υδροπονικών θερμοκηπίων για το 2024 φτάνει τα 64 εκατομμύρια ευρώ σε αξία παραγωγής, με απασχόληση 1.314 εργαζομένων.

Στην Ελλάδα τα θερμοκήπια υδροπονίας καλύπτουν μόλις περίπου 2% των εκτάσεων και συμβάλουν στο 8% της εγχώριας θερμοκηπιακής παραγωγής κηπευτικών, με ισχυρές προοπτικές επέκτασης.

Στη μελέτη του ΙΟΒΕ εκτιμήθηκε επίσης ότι η συνολική συμβολή της Θερμοκηπιακής Γεωργίας Εκτός Εδάφους στο ΑΕΠ και την απασχόληση της ελληνικής οικονομίας, σε ένα σενάριο ανάπτυξης 5.000 στρεμμάτων υδροπονικών θερμοκηπίων υψηλής τεχνολογίας (από περίπου 1.350 στρέμματα σήμερα) μπορεί να φτάσει τα 395 εκατ. ευρώ ετησίως, ενώ θα μπορούσαν να υποστηριχθούν συνολικά 10.202 θέσεις εργασίας ετησίως, ιδίως στην περιφέρεια και σε αγροτικές περιοχές, όπως οι περιφέρειες Στερεάς Ελλάδος και Αν. Μακεδονίας & Θράκης.