Η ώρα της αλήθειας πλησιάζει για τα προγράμματα του Ταμείου Ανάκαμψης, καθώς το 2025 θα φανεί αν οι καθυστερήσεις που παρατηρούνται στο σκέλος των επιδοτήσεων μπορούν να ξεπερασθούν, ώστε να μην τεθεί ζήτημα «ξαφνικού θανάτου» το 2026 για τα προγράμματα που έμειναν πίσω. Η Τράπεζα της Ελλάδος προειδοποιεί ότι οι καθυστερήσεις στο RRF αποτελούν έναν από τους σοβαρότερους κινδύνους για την οικονομία.
Η υλοποίηση των έργων του RRF έχει πλέον γίνει σαφές ότι «τρέχει» με δύο ταχύτητες: στο σκέλος των επιδοτήσεων, όπου τον πρώτο ρόλο έχει ο διοικητικός μηχανισμός του κράτους, παρατηρούνται καθυστερήσεις, ενώ στο σκέλος των φθηνών δανείων, που υλοποιείται από τις τράπεζες, μέχρι στιγμής φαίνεται ότι η υλοποίηση προχωρά σύμφωνα με τον προγραμματισμό, αν και τα ποσά που έχουν εκταμιευθεί φαίνονται χαμηλά, καθώς οι εκταμιεύσεις θα γίνουν σε μεγαλύτερο βάθος χρόνου, έως και το 2029, με βάση την πραγματοποίηση των επενδύσεων.
Σχολιάζοντας την κριτική που ασκείται για καθυστερήσεις, ο αρμόδιος αναπληρωτής υπουργός Εθνικής Οικονομίας και Οικονομικών, Νίκος Παπαθανάσης, εμφανίσθηκε καθησυχαστικός, τονίζοντας πρόσφατα στο BusinessDaily:
«Το σημαντικό είναι να βλέπουμε τη μεγάλη εικόνα. Η μεγάλη εικόνα και το παράδειγμα που έχει δείξει η Ελλάδα είναι ότι κατάφερε και απορρόφησε όλους τους πόρους του ΕΣΠΑ. Το Ταμείο Ανάκαμψης έχει το κάθε έργο του -γιατί το Ταμείο Ανάκαμψης έχει μεταρρυθμίσεις και έργα- και το κάθε έργο του έχει μία περίοδο ωρίμανσης. Η απορρόφηση και οι εκταμιεύσεις προς την οικονομία ακολουθούν αυτή την καμπύλη, η οποία κατ' ουσίαν θα πηγαίνει σε εκθετικό βαθμό, καθώς θα απορροφώνται όλο και περισσότεροι πόροι, επειδή αυτά τα έργα έχουν αποκτήσει νομικές δεσμεύσεις και υλοποιούνται.
Έτσι, το 2023 απορροφήσαμε 2 δισ, τον στόχο που είχαμε βάλει. Φέτος θα απορροφήσουμε περισσότερα από 3 δισ. και του χρόνου θα ανέβουμε στα 5 δισ. για να φτάσουμε το 2026 περίπου στα 7 δισ. Επομένως, βλέπετε ότι ακολουθεί ένα ρυθμό που είναι εκθετικός, με όλο και μεγαλύτερες απορροφήσεις. Φέτος, σε σχέση με πέρυσι, θα έχουμε 50% αύξηση των εκταμιεύσεων προς την οικονομία. Το ίδιο συμβαίνει και με το δανειακό σκέλος, γιατί όταν υπογράφει μια εταιρεία για ένα επενδυτικό σχέδιο, το επενδυτικό σχέδιο δεν γίνεται την ίδια ημέρα».
Τι φοβάται η Τράπεζα της Ελλάδος
Παρ' όλα αυτά, οι καθυστερήσεις που σημειώνονται και το γεγονός ότι το 2026 το πρόγραμμα λήγει και όσα έργα θα έχουν προχωρήσει θα τεθούν εκτός χρηματοδότησης (η παράταση του Ταμείου Ανάκαμψης είναι μια πολύ δύσκολη συζήτηση και τίποτα δεν πρέπει να θεωρείται βέβαιο), δεν παύουν να δημιουργούν προβληματισμό για την αξιοποίηση του RRF από την Ελλάδα.
Η Τράπεζα της Ελλάδος, που παρακολουθεί πολύ στενά τις εξελίξεις, περιλαμβάνει τον «χαμηλότερο του αναμενομένου ρυθμό απορρόφησης και αξιοποίησης των κονδυλίων του Μηχανισμού Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας» ανάμεσα στους βασικότερους κινδύνους για την οικονομία το 2025.
Όπως τονίζει στην τελευταία έκθεση για τη Νομισματική Πολιτική, «η αποτελεσματική αξιοποίηση των πόρων του Μηχανισμού Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας είναι καθοριστικός παράγοντας για την υλοποίηση των αναγκαίων μεταρρυθμίσεων, την προώθηση της έρευνας και της καινοτομίας, καθώς και για την κάλυψη του επενδυτικού κενού της ελληνικής οικονομίας. Η επίτευξη αυτών των στόχων είναι απαραίτητη προϋπόθεση για τη διαχρονική διαφύλαξη της δημοσιονομικής αξιοπιστίας, στο πλαίσιο των νέων κανόνων δημοσιονομικής διακυβέρνησης, αλλά και για την περαιτέρω βαθμιαία βελτίωση της πιστοληπτικής διαβάθμισης της χώρας και την ενίσχυση της βιωσιμότητας του δημόσιου χρέους».
Η πρόοδος έως τώρα: Τι καταγράφει η ΤτΕ
Για την απορρόφηση των πόρων του RRF, η ΤτΕ καταγράφει τη μέχρι στιγμής εικόνα ως εξής:
- Η Ελλάδα σημειώνει ικανοποιητική πρόοδο στην εκπλήρωση σχετικών οροσήμων και στόχων και στην είσπραξη των δόσεων. Ειδικότερα, η Ελλάδα εισέπραξε τον Ιούλιο την τέταρτη δόση του σκέλους των δανείων ύψους 2,3 δισεκ. ευρώ και το Σεπτέμβριο την τέταρτη δόση του σκέλους των επιχορηγήσεων ύψους 1 δισεκ. ευρώ. Συνολικά έχει λάβει 18,2 δισεκ. ευρώ (51% των διαθέσιμων πόρων), εκ των οποίων 9,6 δισεκ. ευρώ σε δάνεια (54% του συνόλου) και 8,6 δισεκ. ευρώ σε επιδοτήσεις (47% του συνόλου), έχοντας ολοκληρώσει το 28% των συμφωνημένων στόχων/οροσήμων.
- Σχετικά με το δανειακό σκέλος του RRF, ικανοποιητική πρόοδος έχει συντελεστεί ως προς την υπογραφή συμβάσεων δανείων. Αξίζει να σημειωθεί ότι ο προϋπολογισμός των συμβασιοποιημένων δανείων παρακολουθείται ως προαπαιτούμενος στόχος κατά την υποβολή αιτημάτων είσπραξης του δανειακού σκέλους του Μηχανισμού. Συγκεκριμένα, έως το τέλος Νοεμβρίου 2024 είχαν υποβληθεί 909 αιτήσεις για χρηματοδότηση μέσω δανείων του Μηχανισμού, προϋπολογισμού 12,3 δισεκ. ευρώ, από τις οποίες 372 έχουν προχωρήσει σε υπογραφή σύμβασης έργων ύψους 6,1 δισεκ. ευρώ. Στο ίδιο διάστημα οι εκταμιεύσεις προς τις επιχειρήσεις ανήλθαν σε 2,9 δισεκ. ευρώ (24% των συνολικών εισπράξεων). Επισημαίνεται ότι, όπως προβλέπει η επιχειρησιακή συμφωνία της Ελλάδος με την Ευρωπαϊκή Επιτροπή όσον αφορά τον RRF, το σύνολο των δανείων πρέπει να έχει συμβασιοποιηθεί έως το τέλος του 2026.
- Όσον αφορά τις εκταμιεύσεις προς τις επιχειρήσεις, αυτές αναμένεται να πραγματοποιούνται έως το 2029, καθώς τα δάνεια εκταμιεύονται τμηματικά, με βάση την πορεία υλοποίησης των έργων, σε βάθος χρόνου τριών ετών που θεωρείται η μέση κατασκευαστική περίοδος.
Η συνολική πρόοδος στο Ταμείο Ανάκαμψης (ποσά σε δισ. ευρώ)
Το πρόβλημα με τις επιχορηγήσεις
Οι καθυστερήσεις εντοπίζονται στο σκέλος των επιχορηγήσεων και συνδέονται με τις αδυναμίες της δημόσιας διοίκησης. Όπως τονίζει η ΤτΕ,
- Εντούτοις, ως προς το σκέλος των επιχορηγήσεων του RRF, οι εκταμιεύσεις προς τους τελικούς δικαιούχους παρουσιάζουν καθυστερήσεις. Ειδικότερα, μέχρι το τέλος του πρώτου εξαμήνου του 2024 είχε καταβληθεί στους τελικούς δικαιούχους ποσό ύψους 4,13 δισεκ. ευρώ (το 48% των συνολικών εισπράξεων), ενώ μέχρι το Νοέμβριο επιπλέον 3,25 δισεκ. ευρώ είχαν μεταβιβαστεί από τον κρατικό προϋπολογισμό προς τους φορείς της γενικής κυβέρνησης.
- Μέχρι στιγμής γίνεται η υπόθεση ότι η υστέρηση εκτέλεσης των δαπανών που σχετίζονται με τον RRF αναμένεται να αντισταθμιστεί τα επόμενα χρόνια. Ωστόσο, η υποεκτέλεση των δαπανών καταδεικνύει τις δυσκολίες υλοποίησης των επενδυτικών προγραμμάτων. Οι προηγούμενες επιδόσεις όσον αφορά την απορρόφηση κονδυλίων από τα διαρθρωτικά ταμεία της ΕΕ δείχνουν ότι οι πληρωμές δαπανών που σχετίζονται με δημόσια επενδυτικά έργα χρηματοδοτούμενα από ευρωπαϊκά κονδύλια παρουσιάζουν σημαντικές καθυστερήσεις. Τα στοιχεία για την Ελλάδα φανερώνουν ότι στον τελευταίο κύκλο του Πολυετούς Δημοσιονομικού Πλαισίου (ΠΔΠ) περίπου το 56% των διαθέσιμων δεσμευμένων κονδυλίων των διαρθρωτικών ταμείων τελικά ξοδεύτηκε σε έναν χρονικό ορίζοντα αντίστοιχο με αυτόν του NGEU.
Επιχείρηση: «Κινούμενος Στόχος»
Η κυβέρνηση προσπαθεί να αντιμετωπίσει τις δυσχέρειες και καθυστερήσεις, προχωρώντας σε αλλαγές και αναθεωρήσεις του προγράμματος, ώστε όσα σχέδια δεν «τραβάνε» να τίθενται εκτός προγράμματος και να προστίθενται στη θέση τους άλλα που μπορούν να υλοποιηθούν με μεγαλύτερη αποτελεσματικότητα.
Η μεγάλη αναθεώρηση προγραμμάτων έγινε το 2023 (το ΠΑΣΟΚ κατέγραψε αναλυτικά τις αλλαγές), αλλά επιμέρους αλλαγές συνεχίζονται. Είναι χαρακτηριστικό ότι μαζί με το τελευταίο, πέμπτο αίτημα που υποβλήθηκε πρόσφατα, για ποσά 3,1 δισ. ευρώ, έγιναν και ορισμένες σημαντικές αλλαγές στον σχεδιασμό. Για παράδειγμα, αφαιρέθηκαν προγράμματα που αφορούσαν την ενεργειακή εξοικονόμηση από επιχειρήσεις, επειδή δεν υπήρξε ανταπόκριση από την αγορά και τα αντίστοιχα κονδύλια μεταφέρθηκαν στο πρόγραμμα προστασίας δασών AntiNero.
Επίσης, αλλαγές έγιναν και στο σκέλος των δανείων, καθώς ποσό 1,3 δισ. ευρώ μεταφέρθηκε στη χρηματοδότηση δύο σημαντικών στεγαστικών προγραμμάτων: «Σπίτι μου ΙΙ» και «Αναβαθμίζω το Σπίτι μου». Αυτά τα προγράμματα θα αρχίσουν να «τρέχουν» τον Ιανουάριο και στην κυβέρνηση υπάρχουν προσδοκίες για γρήγορη απορρόφησή τους.
Ακολουθήστε το Business Daily στο Google news
