Μπορεί η χρήση της πυρηνικής ενέργειας να εγείρει ανησυχίες, καθώς οι μνήμες από το Τσερνόμπιλ και τη Φουκουσίμα είναι βαθιά χαραγμένες στη συνείδηση όλων, ωστόσο επιστρέφει στο προσκήνιο, αυτή τη φορά ως πιθανός σύμμαχος στην ενεργειακή μετάβαση.
Οι υψηλές τιμές της ηλεκτρικής ενέργειας, η στοχαστικότητα των ΑΠΕ αλλά και η επιτακτική ανάγκη απανθρακοποίησης ωθούν τις κυβερνήσεις να επανεξετάσουν τις στρατηγικές τους, με τις τεχνολογικές εξελίξεις να δίνουν το έναυσμα για μια νέα ενεργειακή πολιτική, που θα περιλαμβάνει και την πυρηνική ενέργεια.
Παράλληλα, η στροφή αυτή έρχεται ως στρατηγική απάντηση στις πρόσφατες ενεργειακές κρίσεις που επιδεινώθηκαν από την εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία το 2022 και τις διακοπές στον εφοδιασμό φυσικού αερίου.
Η τεχνολογία φέρνει την επανάσταση
Είναι γεγονός ότι η πυρηνική βιομηχανία θα πρέπει να ξεπεράσει αρκετά εμπόδια για να επιτύχει πραγματική επιστροφή. Η κατασκευή αντιδραστήρων μεγάλης κλίμακας στις προηγμένες οικονομίες παρουσιάζει τα τελευταία χρόνια σημαντικές καθυστερήσεις και μεγάλες υπερβάσεις κόστους. Παράλληλα, το πρόβλημα της διαχείρισης των πυρηνικών αποβλήτων δεν έχει ακόμη επιλυθεί, ενώ η έλλειψη εξειδικευμένου προσωπικού δυσχεραίνει περαιτέρω τις εξελίξεις.
Την απάντηση σε όλους αυτούς τους προβληματισμούς έρχεται να δώσει η τεχνολογία μέσα από τους μικρούς αρθρωτούς πυρηνικούς αντιδραστήρες (small modular reactors – SMRs), που αποτελούν μία από τις πιο ελπιδοφόρες τεχνολογικές εξελίξεις στον τομέα της ενέργειας.
Οι SMRs έχουν ισχύ έως 300 MW και χαρακτηρίζονται από τον αρθρωτό τους σχεδιασμό, ο οποίος επιτρέπει την προκατασκευή τους σε εργοστάσιο και τη μεταφορά τους για εγκατάσταση ακόμη και σε απομακρυσμένες περιοχές ή σε σημεία με περιορισμένο διαθέσιμο χώρο.
Παράλληλα, έχουν χαμηλότερο αρχικό κόστος, προσφέρουν καθαρή ηλεκτροπαραγωγή με μεγαλύτερη ευελιξία και βελτιωμένη ασφάλεια σε σχέση με τους παραδοσιακούς πυρηνικούς αντιδραστήρες σχάσης, αφού παράγουν λιγότερα πυρηνικά απόβλητα. Αξίζει να σημειωθεί ότι πέρα από την παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας, έχουν ευρύτερες εφαρμογές, όπως στην παραγωγή υδρογόνου, την αφαλάτωση του νερού και τις μεταφορές.
Στο πλαίσιο αυτό η Κομισιόν έχει ανακοινώσει τη δημιουργία της Συμμαχίας SMR (Small Modular Reactors), μία κοινοπραξία που συγκεντρώνει επιχειρήσεις, χρηματοπιστωτικά ιδρύματα, ερευνητικά κέντρα και ΜΚΟ για να επιταχύνει την ανάπτυξη αυτών των τεχνολογιών. Ο στόχος είναι να εγκατασταθούν οι πρώτοι αρθρωτοί αντιδραστήρες στην Ευρώπη μέχρι τις αρχές της δεκαετίας του 2030, ικανοποιώντας τις απαιτήσεις τόσο για ταχύτητα όσο και για βιομηχανική τυποποίηση.
Η Ευρώπη αλλάζει στάση
Ωστόσο, για να επιτύχει η νέα αυτή τεχνολογία, θα χρειαστεί συνεχής δέσμευση και υποστήριξη πολιτικής από τις κυβερνήσεις, έγκαιρες αναθεωρήσεις σχεδιασμού από τις ρυθμιστικές αρχές, καινοτομία από εταιρείες τεχνολογίας και χρηματοδότηση από δημόσιες και ιδιωτικές πηγές.
Πρόσφατα, ο Εμανουέλ Μακρόν και ο Γερμανός Καγκελάριος Φρίντριχ Μερτζ δημοσίευσαν κοινό άρθρο και πραγματοποίησαν κοινές δηλώσεις, όπου ανακοινώνουν μια νέα προσέγγιση στη συνεργασία Γαλλίας - Γερμανίας για την ευρωπαϊκή ενεργειακή πολιτική, συμπεριλαμβανομένης της πυρηνικής ενέργειας. Η Γερμανία, έπειτα από περισσότερο από μια δεκαετία κάθετης αντίθεσης στην πυρηνική ενέργεια και τον οριστικό τερματισμό λειτουργίας των πυρηνικών της αντιδραστήρων το 2023, ανατρέπει τη στάση της, μη εμποδίζοντας πλέον τις πρωτοβουλίες της ΕΕ υπέρ της πυρηνικής ενέργειας.
Από την πλευρά της η Ιταλία εξετάζει και εκείνη την επαναφορά της πυρηνικής ενέργειας. Στα τέλη της δεκαετίας του 1980 η Ρώμη αποφάσισε να θέσει τέλος στην πυρηνική ενέργεια, αλλά η κυβέρνηση της πρωθυπουργού Τζόρτζια Μελόνι έχει θέσει το 2030 ως ημερομηνία-στόχο για την επιστροφή στην πυρηνική ενέργεια.
Για παρόμοιους λόγους, η Πολωνία έχει ξεκινήσει ένα τεράστιο πυρηνικό πρόγραμμα. Η Βαρσοβία αποφάσισε να κατασκευάσει τον πρώτο της σταθμό το 2022, ενώ ο πρώτος αντιδραστήρας θα τεθεί σε λειτουργία από το 2033.
Στο Βέλγιο στα μέσα Μαΐου η κυβέρνηση εγκατέλειψε επίσημα τα σχέδια της για την κατάργηση της πυρηνικής ενέργειας και με απόφαση που εγκρίθηκε από το κοινοβούλιο επιτρέπεται πλέον η κατασκευή νέων πυρηνικών αντιδραστήρων.
Μεγάλη έκπληξη προκάλεσε, επίσης, η πρόσφατη απόφαση της Δανίας να εξετάσει το ενδεχόμενο της πυρηνικής ενέργειας. Πρόκειται για χώρα που όχι μόνο διαθέτει μια από τις μεγαλύτερες αγορές ΑΠΕ της Ευρώπης αλλά είναι και η έδρα της Ørsted, της μεγαλύτερης εταιρείας υπεράκτιας αιολικής ενέργειας στον κόσμο.
Την ίδια στιγμή, η Σουηδία δηλώνει ότι θέλει να ενισχύσει την πυρηνική της βιομηχανία, ενώ στην Ισπανία, η κυβέρνηση δέχεται πιέσεις να επανεξετάσει τη σταδιακή κατάργηση της πυρηνικής ενέργειας μετά το γιγαντιαίο μπλακάουτ που έπληξε τη χώρα στα τέλη Απριλίου.
Ρωσία και Κίνα πρωτοστατούν στα SMRs
Από τους 52 αντιδραστήρες που έχουν αρχίσει να κατασκευάζονται παγκοσμίως από το 2017, οι 48 είναι είτε κινεζικού, ή ρωσικού σχεδιασμού. Στο τέλος του 2024, υπήρχαν 63 πυρηνικοί αντιδραστήρες (71 GW) υπό κατασκευή, εκ των οποίων τα τρία τέταρτα βρίσκονται σε αναδυόμενες οικονομίες και οι μισοί στην Κίνα. Η Κίνα έχει τώρα τον τρίτο μεγαλύτερο πυρηνικό στόλο σε λειτουργία στον κόσμο.
Σήμερα, μόνο αυτές οι δύο χώρες διαθέτουν SMRs σε εμπορική λειτουργία. Η Ρωσία πρωτοπορεί με τον πλωτό σταθμό Akademik Lomonosov, που λειτουργεί από το 2020 και παρέχει ηλεκτρική ενέργεια και θερμότητα στην πόλη Πέβεκ της Τσουκότκα.
Η Κίνα, από την άλλη, έχει θέσει σε λειτουργία τον αντιδραστήρα HTR-PM στο Shidaowan, ο οποίος χρησιμοποιεί τεχνολογία υψηλής θερμοκρασίας και λειτουργεί εμπορικά από το 2023.
«Στα σκαριά» επενδύσεις ανά τον κόσμο
Το μέλλον των SMRs διαγράφεται ιδιαίτερα δυναμικό, με πολλές χώρες να προετοιμάζονται για την εγκατάστασή τους. Σύμφωνα με τον ΔΟΕ, στις χώρες που προγραμματίζουν επενδύσεις σε SMRs περιλαμβάνονται η Γαλλία (έως 4 GW έως το 2050), η Τσεχία (έως 3 GW έως το 2050), η Φινλανδία, καθώς και η Σουηδία, η Σλοβακία, η Πολωνία, η Ουγγαρία, η Ολλανδία και η Ρουμανία.
Συνολικά, η δυναμικότητα SMR της ΕΕ θα ανέρχεται σε περίπου 15 GW το 2050 με βάση τις υφιστάμενες πολιτικές. Σύμφωνα με τις παγκόσμιες προβλέψεις, η δυναμικότητα των SMRs θα μπορούσε να φτάσει τα 80 γιγαβάτ έως το 2040, καλύπτοντας το 10% της συνολικής πυρηνικής ισχύος, ενώ οι ετήσιες επενδύσεις αναμένεται να αυξηθούν σημαντικά τα επόμενα χρόνια.
Ήδη, στον Καναδά, κατασκευάζεται ο BWRX-300 της GE Hitachi στο Darlington του Οντάριο, με στόχο να τεθεί σε λειτουργία μέχρι το τέλος της δεκαετίας.
Η Γαλλία προωθεί το δικό της έργο Nuward μέσω της EDF, ενώ οι Ηνωμένες Πολιτείες έχουν ήδη προχωρήσει σε παραγγελίες για SMRs, με χαρακτηριστικό παράδειγμα τη συμφωνία της Google για την τροφοδοσία των κέντρων δεδομένων (data centers) της.
Η Πολωνία συνεργάζεται με την GE Hitachi για την κατασκευή του BWRX-300, ενώ η Ρουμανία έχει επιλέξει την αμερικανική NuScale Power για το έργο VOYGR.
Το Ηνωμένο Βασίλειο αναπτύσσει το δικό του SMR μέσω της Rolls-Royce και η Σουηδία προχωρά με τη Studsvik Nuclear AB.
Σύμφωνα με τον ΔΟΕ, αν υποθέσουμε ότι οι SMRs ακολουθούν επιτυχημένη πορεία ανάπτυξης, η παγκόσμια αγορά για την τεχνολογία θα ανέλθει συνολικά σε 670 δισ. δολ. κατά την περίοδο 2024-2050 με βάση τις δεσμεύσεις που έχουν αναληφθεί για νέα έργα (APS), συμπεριλαμβανομένης της κατασκευής περισσότερων από 1.000 αντιδραστήρων ποικίλου μεγέθους σε περισσότερες από 30 χώρες με συνδυασμένη δυναμικότητα 120 GW.
Αρκετά μακριά η Ελλάδα
Αξίζει να σημειωθεί ότι ο πρωθυπουργός, Κυριάκος Μητσοτάκης, έκανε ένα σαφές άνοιγμα στον ευρωπαϊκό διάλογο για την πυρηνική ενέργεια, μιλώντας τον προηγούμενο μήνα στο συνέδριο «Energy Transition Summit: East Med & Southeast Europe».
«Η Ελλάδα μπορεί να γίνει χώρα με πυρηνική ενέργεια», δήλωσε χαρακτηριστικά, υπογραμμίζοντας πως δεν πρόκειται για άμεση επιλογή, αλλά για αναγκαία στρατηγική προετοιμασία. Όπως είπε, η συζήτηση για τις επενδύσεις στην πυρηνική τεχνολογία και στους μικρούς αρθρωτούς αντιδραστήρες (SMRs) έχει ήδη ξεκινήσει στην Ευρώπη και η χώρα μας δεν μπορεί να απουσιάζει.
Ακολουθήστε το Business Daily στο Google news
