Τον δρόμο για μεγάλες επενδύσεις στην ευρωπαϊκή άμυνα, σε τομείς όπου διαπιστώθηκε κατά τον πόλεμο στην Ουκρανία ότι υπάρχουν μεγάλα κενά, όπως η παραγωγική πυρομαχικών, άνοιξε το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο με την έγκριση του προγράμματος SAFE, στο οποίο θα μπορούν να συμμετέχουν και τρίτες χώρες, όπως η Βρετανία και η Τουρκία.
Ο κανονισμός του προγράμματος SAFE εγκρίθηκε κατά πλειοψηφία, δηλαδή χωρίς να έχει η Ελλάδα τη δυνατότητα να προβάλει βέτο στη συμμετοχή της Τουρκίας. Διπλωματικές πηγές αναφέρουν, όμως, ότι οι αποφάσεις για τη συμμετοχή της Τουρκίας και άλλων τρίτων χωρών δεν έχουν «κλειδώσει». Για τη συμμετοχή της Τουρκίας, όπως και για όλες τις άλλες υποψήφιες προς ένταξη χώρες, θα πρέπει να συνομολογηθεί μια διαφορετικού τύπου συμφωνία από το Συμβούλιο με ομοφωνία, επισημαίνουν.
Αυτό θα δώσει τη δυνατότητα στην ελληνική κυβέρνηση να συνδέσει την έγκριση τέτοιας συμφωνίας με ανταλλάγματα από την πλευρά της Άγκυρας, όπως η απόσυρση του casus belli κατά της Ελλάδας, για την οποία έχει μιλήσει ο πρωθυπουργός, Κυριάκος Μητσοτάκης.
Πάντως, δεν πρόκειται για μια εύκολη διπλωματική αντιπαράθεση, καθώς οι ευρωπαϊκές κυβερνήσεις θεωρούν ότι η συμμετοχή της Τουρκίας σε projects της ευρωπαϊκής άμυνας είναι ιδιαίτερα σημαντική, δεδομένου του μεγέθους και των δυνατοτήτων της αμυντικής της βιομηχανίας, αλλά και του γεγονότος ότι έχει τον δεύτερο μεγαλύτερο στρατό στο NATO.
Τι ανακοίνωσε το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο
Το Συμβούλιο ανακοίνωσε ότι υιοθέτησε σήμερα έναν κανονισμό που θεσπίζει το μέσο «Δράση Ασφάλειας για την Ευρώπη» (SAFE). Το SAFE είναι ένα νέο χρηματοδοτικό μέσο της ΕΕ που θα υποστηρίξει τα κράτη μέλη που επιθυμούν να επενδύσουν στην παραγωγή της αμυντικής βιομηχανίας μέσω κοινών προμηθειών, εστιάζοντας σε δυνατότητες προτεραιότητας.
Το SAFE θα χρηματοδοτήσει επείγουσες και μεγάλης κλίμακας επενδύσεις στην Ευρωπαϊκή Αμυντική Τεχνολογική και Βιομηχανική Βάση (EDTIB). Στόχος είναι η ενίσχυση της παραγωγικής ικανότητας, διασφαλίζοντας ότι ο αμυντικός εξοπλισμός είναι διαθέσιμος όταν χρειάζεται, και η αντιμετώπιση των υφιστάμενων κενών δυνατοτήτων – ενισχύοντας τελικά τη συνολική αμυντική ετοιμότητα της ΕΕ.
Επιπλέον, το SAFE θα επιτρέψει στην ΕΕ να υποστηρίξει περαιτέρω την Ουκρανία, συνδέοντας την αμυντική της βιομηχανία με το μέσο από την αρχή.
«Έχουμε υιοθετήσει το πρώτο μεγάλης κλίμακας πρόγραμμα αμυντικών επενδύσεων σε επίπεδο ΕΕ, ύψους €150 δισεκατομμυρίων», δήλωσε ο Adam Szłapka, Πολωνός Υπουργός Ευρωπαϊκών Υποθέσεων. «Αυτό δεν είναι μόνο επιτυχία της προεδρίας, αλλά και της ΕΕ συνολικά. Πρόκειται για ένα πρωτοφανές μέσο που θα ενισχύσει τις αμυντικές μας δυνατότητες και θα υποστηρίξει την αμυντική μας βιομηχανία. Όσο περισσότερο επενδύουμε στην ασφάλεια και την άμυνά μας, τόσο καλύτερα αποτρέπουμε όσους μας επιθυμούν κακό».
Λειτουργία του SAFE
Μέσω του SAFE, η ΕΕ θα παράσχει έως και €150 δισεκατομμύρια, τα οποία θα εκταμιευθούν στα ενδιαφερόμενα κράτη μέλη κατόπιν αιτήματος και βάσει εθνικών σχεδίων. Οι εκταμιεύσεις θα λάβουν τη μορφή ανταγωνιστικών, μακροπρόθεσμων δανείων, τα οποία θα αποπληρωθούν από τα δικαιούχα κράτη μέλη.
Για να διασφαλιστούν οι οικονομίες κλίμακας και η διαλειτουργικότητα, και να μειωθεί ο πιθανός κατακερματισμός της EDTIB, τα δικαιούχα κράτη μέλη θα πρέπει, κατ' αρχήν, να πραγματοποιούν κοινές προμήθειες που να περιλαμβάνουν τουλάχιστον δύο συμμετέχουσες χώρες για να πληρούν τις προϋποθέσεις για τα δάνεια.
Σε απάντηση στην τρέχουσα γεωπολιτική κατάσταση και την επείγουσα ανάγκη για μαζικές επενδύσεις σε αμυντικό εξοπλισμό, το SAFE θα επιτρέψει επίσης προμήθειες που περιλαμβάνουν μόνο ένα κράτος μέλος για περιορισμένο χρονικό διάστημα.
Συμμετοχή τρίτων χωρών
Το SAFE ανοίγει ένα νέο κεφάλαιο στη συνεργασία με τρίτες χώρες. Η Ουκρανία και οι χώρες του ΕΟΧ-EFTA θα αντιμετωπιστούν με τους ίδιους όρους όπως τα κράτη μέλη. Όχι μόνο θα μπορούν να συμμετέχουν σε κοινές προμήθειες, αλλά θα είναι επίσης δυνατή η αγορά από τις βιομηχανίες τους.
Το SAFE θα επιτρέψει επίσης σε χώρες υπό ένταξη, υποψήφιες χώρες, δυνητικούς υποψηφίους (σ.σ.: όπως η Τουρκία) και χώρες που έχουν υπογράψει Συμπράξεις Ασφάλειας και Άμυνας με την ΕΕ, όπως το Ηνωμένο Βασίλειο, να συμμετέχουν σε κοινές προμήθειες.
Επιπλέον, το SAFE προσφέρει τη δυνατότητα σύναψης πρόσθετης διμερούς ή πολυμερούς συμφωνίας με αυτές τις τρίτες χώρες, βάσει της οποίας θα μπορούσαν να ανοίξουν οι προϋποθέσεις επιλεξιμότητας.
Επιλέξιμες δράσεις
Οι επιλέξιμες δραστηριότητες που χρηματοδοτούνται μέσω του SAFE θα αφορούν τον πρώτο κατάλογο τομέων προτεραιότητας που προσδιορίστηκαν από το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο στις 6 Μαρτίου 2025 και θα χωριστούν σε δύο κατηγορίες αμυντικών προϊόντων:
- πυρομαχικά και πύραυλοι· συστήματα πυροβολικού, συμπεριλαμβανομένων δυνατοτήτων κρούσης ακριβείας σε βάθος· χερσαίες μαχητικές δυνατότητες και τα συστήματα υποστήριξής τους, συμπεριλαμβανομένου του εξοπλισμού στρατιωτών και των όπλων πεζικού· προστασία κρίσιμων υποδομών· κυβερνοασφάλεια· στρατιωτική κινητικότητα, συμπεριλαμβανομένης της αντι-κινητικότητας.
- συστήματα αεράμυνας και αντιπυραυλικής άμυνας· θαλάσσιες επιφανειακές και υποβρύχιες δυνατότητες· drones και συστήματα αντι-drone· στρατηγικοί διευκολυντές, όπως, ενδεικτικά, στρατηγικές αερομεταφορές, εναέριος ανεφοδιασμός και συστήματα C4ISTAR, καθώς και διαστημικά μέσα και υπηρεσίες· προστασία διαστημικών μέσων· τεχνητή νοημοσύνη και ηλεκτρονικός πόλεμος.
Τα αμυντικά προϊόντα που ανήκουν στην κατηγορία 2 θα υπόκεινται σε αυστηρότερες προϋποθέσεις επιλεξιμότητας, απαιτώντας από τους αναδόχους να έχουν τη δυνατότητα να αποφασίζουν σχετικά με τον ορισμό, την προσαρμογή και την εξέλιξη του σχεδιασμού του προμηθευόμενου αμυντικού προϊόντος.
Για αμφότερες τις κατηγορίες προϊόντων, οι συμβάσεις προμήθειας θα πρέπει να διασφαλίζουν ότι το κόστος των εξαρτημάτων που προέρχονται εκτός ΕΕ, κρατών του ΕΟΧ-EFTA και Ουκρανίας δεν υπερβαίνει το 35% του εκτιμώμενου κόστους των εξαρτημάτων του τελικού προϊόντος.
Η ΕΕ δεσμεύεται να ενισχύσει και να εμβαθύνει περαιτέρω τη διατλαντική συνεργασία και δέσμευση στον τομέα της ασφάλειας και της άμυνας, καθώς και τη συμπληρωματικότητα με το ΝΑΤΟ. Σε αυτό το πλαίσιο, το SAFE θα επιδιώξει να ενισχύσει τη διαλειτουργικότητα, να συνεχίσει τη βιομηχανική συνεργασία και να διασφαλίσει την αμοιβαία πρόσβαση σε τεχνολογίες αιχμής με αξιόπιστους εταίρους.
Επόμενα βήματα
Το SAFE θα τεθεί σε ισχύ την επομένη της δημοσίευσής του στην Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης, δηλαδή στις 29 Μαΐου 2025.
Ακολουθήστε το Business Daily στο Google news
