«... Κατεβήκαμε σ’ ένα τεράστιο έλος το οποίο διέσχιζε ένας πλακόστρωτος δρόμος. Κι έπειτα παρουσιάστηκε μπροστά μας μία τεράστια κοιλάδα, που φλεγόταν από τον ήλιο και μαστιζόταν από μυριάδες ακρίδες, τις οποίες κυνηγούσαν οι πελαργοί με τα πετάγματά τους [...] Αναγνωρίσαμε την τεράστια ωφελιμότητα αυτών των πουλιών σε μία χώρα όπου οι ακρίδες προξενούν τόση ζημία...».
Ο Γάλλος περιηγητής, ιερωμένος και φιλόλογος Raoul de Malherbe καταγράφει τις εντυπώσεις του από το ταξίδι του στην Ελλάδα, στο βιβλίο «L’ Orient, 1718-1845. Histoire – Politique – Religion – Moeurs, etc.», που εκδόθηκε το 1846 στο Παρίσι.
Μετά από ευρύτατη περιήγηση στη Θεσσαλία και την Ήπειρο μαζί με τον Saint-Maur, φτάνουν στην Αθήνα τον Ιούνιο του 1843, όπου γίνονται δεκτοί με θέρμη από τον πρεσβευτή της Ελλάδας στο Παρίσι, Ιωάννη Κωλέττη.
Ο de Malherbe εξηγεί πως στόχος του ήταν η συλλογή πληροφοριών για το ήθος, την ιστορία και τη θρησκεία των κατοίκων, με σκοπό την δημοσίευση αποτελεσμάτων σε γαλλική εφημερίδα ειδικά ιδρυμένη για αυτό τον σκοπό.
Ιδιαίτερα εντυπωσιασμένος από τη γονιμότητα της ελληνικής γης, επισημαίνει ότι η χώρα θα μπορούσε να τροφοδοτεί τόσο την εγχώρια αγορά όσο και τις εξαγωγές με πολύτιμα αγαθά, όπως δημητριακά, βαμβάκι, καπνό, ελιές, κρασί και σταφίδα. Τα λόγια του επιβεβαιώνονται λίγα χρόνια αργότερα από τον επίσης Γάλλο συγγραφέα Edmond About, ο οποίος σημειώνει πως «Η Ελλάδα μπορεί να κάνει τέτοια συγκομιδή, που να αρκεί για τη δική της κατανάλωση, αλλά και να εξάγει στο εξωτερικό...».
Ο de Malherbe ωστόσο προειδοποιεί: «Μόνο που κι ετούτος ο τόπος, αγαπητέ φίλε, αντιμετωπίζει την κατάρα κάθε ευλογημένου εδάφους. Μαύρο ουρανό αντικρίσαμε πάνω από την εύφορη πεδιάδα στο Ζαβλάνι [...] Αναρίθμητος πληθυσμός ακρίδων έπεσε απάνω στα αγαθά του κάμπου...» διαπιστώνοντας πως η καταστροφή των καλλιεργειών από τις ακρίδες είναι εκτεταμένη και πλήττει και άλλες περιοχές, συμπεριλαμβανομένων των αμπελώνων και των αγροτικών εκτάσεων της Αθήνας.
Περιβαλλοντικές και οικονομικές επιπτώσεις από τις ακρίδες
Κατά τους ειδικούς, η εξάπλωση του εντόμου ευνοείται από ξηροθερμικές συνθήκες. Οι ακρίδες μεταναστεύουν μαζικά είτε στο στάδιο της νύμφης είτε ως ενήλικα, προκαλώντας σημαντική ζημιά στην παραγωγή. Την άνοιξη του 1843 οι συνθήκες ήταν ιδανικές για την αναπαραγωγή τους, καθώς η μακρά ξηρασία, ακολουθούμενη από σύντομες βροχές και ξανά έντονη ανομβρία, δημιούργησε ένα εκρηκτικό μείγμα για τις καλλιέργειες της Αττικής.
Εκείνη την εποχή, η Αττική βασανιζόταν από δυσκολίες υδροδότησης, με τα ποτάμια και τις πηγές να στερεύουν γρήγορα, ενώ πολλοί επιχειρηματίες εκμεταλλεύονταν την κατάσταση, υποσχόμενοι λύσεις έναντι αδρών αμοιβών. Η ύδρευση δεν βελτιώθηκε και η ξηρασία ευνόησε τις επιδρομές των ακρίδων.
Όπως καταγράφεται στο «Χρονικό της Υδρεύσεως της πόλης», το πρόβλημα της λειψυδρίας ήταν διαχρονικό: «Κατά το καλοκαίρι του έτους 1843 πολλά τα δεινά επέπεσαν εναντίον της ελληνικής πρωτευούσης [...] ενώ παράλληλα ενεφανίσθησαν οι συνηθισμένες επιδημίες και η έλλειψις ασφαλείας ήταν διάχυτη και μέσα στην πόλη αλλά και στην ύπαιθρον της Αττικής». Οι καταστροφές στους αμπελώνες, στους αγρούς και στους κήπους ήταν ανυπολόγιστες, με την ξακουστή πατησιώτικη ντομάτα να καταστρέφεται ολοσχερώς.
Η Αντίδραση της δημοτικής αρχής και το κυνήγι της ακρίδας
Σε αυτή τη δύσκολη συγκυρία, και με τα οικονομικά του Δήμου άκρως περιορισμένα, ο δήμαρχος Ανάργυρος Πετράκης προχώρησε σε μια καινοτόμα κίνηση: επικηρύσσει τις ακρίδες, προσφέροντας 20 λεπτά της δραχμής ανά οκά σε όποιον καταφέρει να συγκεντρώσει ακρίδες από τις πληγείσες περιοχές. Η κίνηση αυτή, παρά την οικονομική πίεση, κινητοποίησε εκατοντάδες Αθηναίους —αγρότες, εργάτες, νέους και άνεργους— που συνέδραμαν μαζικά στη συλλογή και καταστροφή των εντόμων.
Η εφημερίδα «Αιών» αναφέρει: «Το τελευταίον μέτρον το οποίο έλαβεν η Δημοτική μας Αρχή περί της καταδιώξεως της ακρίδος, ήτο η μόνη σωτηρία εις τους κτηματίας των Αθηνών...». Το αποτέλεσμα ξεπέρασε κάθε προσδοκία: συγκεντρώθηκαν περίπου 60 τόνοι ακρίδων, με το ταμείο του Δήμου να επιβαρύνεται με 8.000 δραχμές.
Αν και το τίμημα ήταν υψηλό για τα οικονομικά δεδομένα της εποχής, το πρόβλημα των ακρίδων αντιμετωπίστηκε έγκαιρα, αποτρέποντας ολική καταστροφή των καλλιεργειών της χρονιάς. Επιπλέον, το περιστατικό ανέδειξε το διαχρονικό ζήτημα της ανεπάρκειας υποδομών και της οικονομικής δυσπραγίας που ταλάνιζαν τον Δήμο Αθηναίων, ο οποίος συνέχισε να αναζητά δάνεια για τη βελτίωση της ύδρευσης.
Η επίδραση τέτοιων φαινομένων στην οικονομική ζωή της πρωτεύουσας ήταν καταλυτική: μείωση της γεωργικής παραγωγής, απώλειες εισοδήματος, και ανάγκη αύξησης των δημοτικών δαπανών για την αντιμετώπιση κρίσεων. Η ιστορία της επιδρομής των ακρίδων του 1843 παραμένει χαρακτηριστικό δείγμα των προκλήσεων που αντιμετώπισε η Αθήνα στη μετάβαση προς τον εκσυγχρονισμό και την οικονομική της ανάπτυξη.
Πηγές Πληροφοριών και Φωτογραφιών:
- «Εν Αθήναις, κάποτε... Η Πόλις και οι Δρόμοι της διηγούνται την Ιστορία τους», Δ. Β. Ηλιόπουλου (Εκδ. Ελληνικά Γράμματα, Αθήνα 2000)
- E-fimeris Ψηφιακή Βιβλιοθήκη Εφημερίδων και Περιοδικού Τύπου
- «Το Χρονικό της Υδρεύσεως των Αθηνών» Δ. Σκουζέ – Δ. Γέροντα (Αθήναι 1963)
- “L'Orient 1718-1845. Histoire, politique, religion, moeurs, etc.”, R. de Malherbe (Gide et Cie, Libraires – Editeurs, Paris 1846)
- «Η Ελλάδα του Όθωνα», Ed. About (Εκδ. Μεταίχμιο, Αθήνα 2018)
- Ανέκδοτες επιστολές της βασίλισσας Αμαλίας στον πατέρα της / 1836-1853 (Εκδ. Βιβλιοπωλείον της Εστίας, Αθήνα 2011)
- Ελληνικό Λογοτεχνικό και Ιστορικό Αρχείο
Ακολουθήστε το Business Daily στο Google news
